Hosni Mubarak từ chức &
Cái gân gà Ai Cập
Trần Bình Nam
Theo chân Tunisia, ngày 25/1/2011, dân
Ai Cập xuống đưòng tại Cairo, đòi tổng thống Mubarak từ chức. Mục đích của
những người đấu tranh dân chủ là tổ chức một cuộc biểu dương để phản đối cảnh sát
mặc thường phục giả dân đánh chết ông Khaled Said, một người chủ trương tự do thông tin trên
mạng internet trong tháng 6/2010 tại
thành phố Alexandria.
Cuộc
biểu dương được sự tán trợ của tiến sĩ Mohamed ElBaradei, nguyên Giám đốc
Nguyên Tử Lực Cuộc Quốc tế của Liên hiệp quốc (International Atomic Energy
Agency – IAEA) . Ông ElBaradei là một công dân Ai Cập có tinh thần độc lập, chủ
trương dân chủ. Trong thời gian giữ chức vụ giám đốc Nguyên Tử Lực Cuộc Quốc tế
ông không để cho các khối thế lực trên thế giới, nhất là Hoa Kỳ, ảnh hưởng đến
các các quyết định của ông.
Ông Hosni Mubarak nhậm chức tổng thống
Ai Cập từ năm 1981 sau khi tổng thống Anwar Sadat bị ám sát vì ký Hiệp ước hòa
bình với Do Thái. Ông Mubarak áp dụng một chế độ nửa dân chủ, nửa độc tài,
nhưng bản chất là độc tài, với luật “khẩn cấp” (emergency law) và một đội ngũ
cảnh sát 150.000 người sẵn sàng mạnh tay với cá nhân và tổ chức chính trị nào
công khai cạnh tranh quyền lực với ông. Ông đặt Brotherhood - một phong trào Hồi giáo đối lập với Mubarak và chống
Hiệp ước Hòa bình với Do Thái - ra ngoài vòng pháp luật.
Ông Mubarak duy trì quyền lực với sự
ủng hộ ngầm của Hoa Kỳ. Ông tiếp tục chính sách của người tiền nhiệm, tôn trọng
Hiệp ước Hoà bình với Do Thái và làm trung gian hòa giải trong cuộc tranh chấp
giữa Do Thái và Palestine, đồng thời giúp Hoa Kỳ trong các mối quan hệ thường
căng thẳng giữa các nước Trung Đông với Hoa Kỳ.
Hoa Kỳ rất cần Ai Cập và các nước A
Rập tại Trung Đông cũng cần Ai Cập. Hằng năm Hoa Kỳ viện trợ kinh tế và quân sự
cho Ai Cập 1.5 tỉ mỹ kim. Một tỉ số lớn tiền viện trợ được tổng thốngMubarak
dùng để củng cố bộ máy đàn áp của ông.
Năm nay 82 tuổi ông Mubarak biết tuổi
trời không cho phép ông tiếp tục làm tổng thống Ai Cập. Nhưng tin tưởng vào thế
đứng của ông trong cuộc tranh chấp giữa Hoa Kỳ và khối Hồi giáo ông đã chuẩn bị
“truyền ngôi” cho con trai Gamal Mubarak qua một cuộc bầu cử gian lận khác dự
trù vào tháng 9 năm nay.
Phong trào tự phát đòi dân chủ tại Ai
Cập làm cho Hoa Kỳ lúng túng, và các ước A Rập trong vùng cũng cảm thấy bất an.
Các cuộc xuống đường đòi dân chủ đã diễn ra tại Yemen, Sudan. Rục rịch tại
Jordan, Algeria, Lybia và đang làm cho Morocco và Saudi Arabia, hai nước Hồi
giáo ổn định nhất cảm thấy lo lắng.
Hoa Kỳ lúng túng vì Hoa Kỳ vốn chủ
trương quyền dân tộc tự quyết qua tiến trình dân chủ và bầu cử tự do, Hoa Kỳ
không thể làm ngơ trước các cuộc biểu tình tự phát của nhân dân Ai Cập. Nhưng
do nhu cầu an ninh của mình (và Do Thái)
Hoa Kỳ cũng không muốn các cuộc biểu tình thành công lật đổ chế độ
Mubarak. Ai Cập chưa có truyền thống dân chủ, một sự thành công của họ tạo ra
một khoảng trống chính trị có thể bị những thành phần Hồi giáo quá khích
(thường có tổ chức hơn) lợi dụng để cướp
chính quyền. Nhóm Brotherhood tại Ai Cập rất có khả năng làm việc này. Có dấu
hiệu trong số người biểu tình tại công trường Tahrir có ít nhất 30% thuộc phong
trào Brotherhood .
Trong bối cảnh đó Hoa Kỳ không muốn
thấy Mubarak đột ngột ra đi. Hiểu thế của mình và nhu cầu của Hoa Kỳ tổng thống
Mubarak đã áp dụng một phương pháp đàn
áp thật tinh vi.
Ngày
đầu tiên dân Ai Cập xuống đường ông cho cảnh sát thẳng tay đàn áp. Như lửa đổ
vào dầu, hàng chục ngàn dân Cairo đủ mọi thành phần xuống Công trường Giải
Phóng (Tahrir Square) tại trung tâm thành phố bất chấp đàn áp.
Trước tình hình mới, ông Mubarak cắt internet và mọi phương tiện thông tin ra
nước ngoài. Ông cắt cả hệ thống điện thoại cầm tay trong nước (cell phone) và
ra lệnh cho cảnh sát rút khỏi đường phố, thả tù trong các nhà lao ra, cho một
số cảnh sát mặc thường phục và du đảng (do cảnh sát tổ chức) tự xưng là phong
trào nhân dân ủng hộ chính quyền dùng ngựa, lạc đà và vũ khi bén nhọn đánh nhau
với người biểu tình và dùng vũ lực hành hung phóng viên các hãng làm tin quốc
tế. Số khác chia nhau đi cướp bóc tạo hỗn lọan, mục đích thuyết phục thành phần
yên phận rằng các cuộc biểu tình chống tổng thốngMubarak là nguyên nhân của sự
mất ổn định trong thành phố.
Trong
khi đó mật vụ của tổng thốngMubarak kín đáo lùng bắt các thành phần tổ chức
biểu tình, đặc biệt là các thành viên của nhóm Brotherhood. Và lấy cớ vãn hồi
trật tự, ông huy động quân đội cùng các đơn vị xe tăng ra đường phố để uy hiếp
dân biểu tình.
Theo
khuyến cáo của Hoa Kỳ ông Mubarak ra lệnh cho quân đội không được nổ súng. Và
khi các cuộc biểu tình tăng cường độ với sự xuất hiện của tiến sĩ Mohamed
ElBaradei và trên đường phố đã có đổ máu ông Mubarak ban hành những biện pháp
có vẻ nhượng bộ.
Ông
bổ nhiệm tướng hồi hưu Omar Suleiman đương kim giám đốc tình báo làm phó tổng
thống và giải tán nội các. Tướng Không quân hồi hưu Ahmed Shafik được mời làm
thủ tướng và thành lập tân nội các. Cả hai ông Suleiman và Sahalik đều là người
thân tín của tổng thống Mubarak và có quan hệ tốt với giới quân nhân và tình
báo Hoa Kỳ. Sau đó ông tuyên bố ông sẽ không ra ứng cử tổng thống khi mãn nhiệm
kỳ vào tháng 9 năm nay.
Phía
đối lập không tin những lời hứa cuội của ông Mubarak. Trước đây ông đã nhiều
lần giả nhượng bộ trước áp lực để khi ghế lại vững ông thẳng tay đàn áp.
Trước
các cuộc biểu tình càng ngày càng đông đảo lan ra các thành phố lớn trong nước
như Alexandria, Suez trên bờ đông bắc của bán đảo Sinai gần Gaza, thế giới Tây
Phương nhất là Hoa Kỳ đổi thái độ, bắt đầu áp lực ông Mubarak nên dàn xếp tình
hình trước khi quá muộn. Hiểu ý, ông Mubarak tuyên bô sẵn sàng từ chức ngay bây
giờ, nhưng – như nhắn với Hoa Kỳ – nếu vậy Ai Cập sẽ rơi vào hổn loạn.
Có
một chút sự thật trong lời tuyên bố này. Nếu vào thập niên 1970 và cuối thập
niên 1980 Hoa Kỳ và thế giới phấn khởi trước sự sụp đổ dây chuyền của các chế
độ độc tài Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha, Hy Lạp tại nam Âu châu, một loạt sụp đổ
khác của các chế độ quân phiệt ở Nam Mỹ và sau đó là sự sụp đổ của các nước
Đông Âu. Thì trái lại lần này sự sụp đổ của Mubarak sẽ kéo theo sự sụp đổ tất
nhiên của các nước A Rập, Hoa Kỳ và thế giới có thể đứng trước sự bùng dậy của
khối Hồi giáo quá khích đe dọa an ninh của Hoa Kỳ và ổn định của thế giới.
Tuy nhiên việc phải đến đã đến. Sau 18
ngày lèo lái, chiều ngày Thứ Sáu 11/2/20100 ông Mubarak và gia đình chạy ra
thành phố nghỉ mát Sharm el-Sheikh bên bờ Hồng Hải. Sau đó Phó tổng thống Omar Suleiman thông báo ông Mubarak rời chức vụ tổng thống giao quyền xử lý công
việc quốc gia cho Hội Đồng Tối Cao Quân Lực (Supreme Council of the Armed
Forces)
Hoa
Kỳ bỗng rơi vào một thế tiến thoái lưỡng nan, một bên là một phong trào dân chủ
bộc phát từ quần chúng, một bên là sự ổn định của một nước đồng minh rất cần
thiết cho an ninh của Hoa Kỳ.
Đấu
tranh cho dân chủ và nhân quyền là lý tưởng của Hoa Kỳ. Nhưng trong thực tế của
thế giới có nhiều cuộc đấu tranh cho dân chủ chưa chắc phù hợp với quyền lợi
của Hoa Kỳ. Sự lựa chọn thường nghiêng về quyền lợi và từng là nguyên nhân của
lời nói và hành động bất nhất của Hoa Kỳ.
Hoa
Kỳ từng kêu gọi bầu cử tự do cho Palestine, nhưng khi nhóm Hamas thắng trong
cuộc bầu cử quốc hội tháng 1 năm 2006 trong một cuộc bầu cử được các quan sát
viên quốc tế cho là đứng đắn, Hoa Kỳ không công nhận nhóm Hamas đại diện cho
nhân dân Palestine và cắt viện trợ, cho rằng nhóm Hamas là một nhóm khủng bố
(vì không công nhận sự tồn tại của Do thái). Kết quả nhóm Hamas dùng vũ lực
chiếm chính quyền trong giải đất Gaza. Động thái này đã làm mất uy tín của Hoa
Kỳ tại Liên hiệp quốc.
Không
ai muốn thấy Ai Cập rơi vào hỗn loạn tạo một khoảng trống cho các thành phần
quá khích. Nhưng nếu quân đội sắp xếp được một tiến trình dân chủ, có luật
chuyển tiếp, có bầu cử tự do trong ổn định, thì sự ổn định chỉ có thể có tại Ai
Cập nếu Hoa Kỳ cam kết tôn trọng kết quả cuộc bầu cử dù thành phần nào đắc cử
một cách xứng đáng. Các thành phần đối lập tại Ai Cập sẽ không phấn khởi tham
gia tiến trình dân chủ qua bầu cử nếu trường hợp đắc cử mà không được Hoa Kỳ
công nhận (như trường hợp Hamas) không được cộng đồng thế giới minh bạch điều
chỉnh. Trong trường hợp đó khó tránh được một cuộc nội chiến .
Sau
khi tổng thống Mubarak rời chức vụ, cuộc nổi dậy của nhân dân Ai Cập đã chuyển
qua một giai đoạn mới. Nhưng sẽ kết thúc như thế nào? Nhận định của tiến sĩ Mohamed ElBaradei trong “Tuyên
Ngôn Chuyển Đổi Tại Ai Cập” (Manifesto For Change in Egypt) của
ông nhân danh khối đối lập với tổng thống Mubarak phổ biến ngày 29/1/2011 có
thể trả lời câu hỏi.
Ông
viết: “Mỗi ngày trôi qua chúng ta càng
thấy khó làm việc với chính quyền Mubarak. Giải pháp dàn xếp với Mubarak để
thành hình một tiến trình chuyển tiếp trong ổn định cũng không còn là một giải
pháp nữa. Người dân Ai Cập nghĩ rằng ông Mubarak năm nay 82 tuổi, cầm quyền đã
30 năm là quá đủ. Hãy đi đi để cho nhân dân Ai Cập bắt đầu một cuộc hành trình mới.
Tôi không biết tình hình dùng dằng này còn
kéo dài bao lâu nữa. Tại Tunisia cũng như tại Ai Cập không phải chỉ có chính
quyền và nhân dân. Còn có nhiều thế lực khác. Quân đội Ai Cập cho đến giờ này
gìm súng giữ thái độ im lặng. Tôi hy vọng quân đội sẽ giữ thái độ đó. Các sĩ
quan và binh sĩ là một thành phần của nhân dân Ai Cập. Họ hiểu sự bực tức của
nhân dân và họ chỉ muốn bảo vệ quốc gia .
Lần này nhân dân Ai Cập đã hết sợ. Và khi
họ hết sợ thì không có một sức mạnh nào chận được bước chân của họ.” (1)
Điều
cần thêm là dù quân đội Ai Cập xử lý công việc quốc gia như thế nào, khối các
nước A Rập cũng sẽ trải qua một quá trình cách mạng làm thay đổi cục diện thế
giới và buộc Hoa Kỳ phải điều chỉnh chính sách đối ngoại và đối nội để thích
ứng .
Việt
Nam học được bài học gì trong cục diện mới này?
Chính
quyền cộng sản Việt Nam đang theo gương Trung quốc chận đứng mọi thông tin về
cuộc nổi dậy tại Ai Cập. Sau khi biến động Tunisia lan đến Yemen và Ai Cập,
đảng cộng sản Việt Nam đã thay đổi hệ thống chỉ huy quân sự tại thành phố Sài
gòn để đáp ứng với tình hình. Bộ chỉ huy quân sự
Sài gòn được đổi thành Bộ tư lệnh thành phố (2). Trong buổi lễ đổi danh xưng ngày 28/1/2011 một
giới chức quốc phòng Việt Nam phát biểu: Quyết định đổi tên lực lượng vũ trang
này nhắm "tăng cường sức mạnh
quốc phòng, làm thất bại âm mưu hoạt động chống phá của các thế lực thù địch,
góp phần giữ ổn định chính trị, xã hội trên địa bàn thành phố" (3).
Và
rất có thể đảng cộng sản Việt Nam sẽ học bài học của Mubarak biến công an thành
du đảng cướp bóc đánh dân chúng gây hổn loạn trong trường hợp nhân dân Việt Nam
hết sợ theo gương dân Ai Cập xuống đường đòi chấm dứt chế độ độc tài đảng trị.
Nhưng
đảng cộng sản Việt Nam không nên học bài học của Đặng Tiểu Bình năm 1989 bắn
giết thanh niên sinh viên tại quảng trường Thiên An Môn. Năm 2011 của thế kỷ 21
không còn là năm 1989 của thế kỷ 20. Nếu các tướng lãnh đảng cộng sản Việt Nam
ra lệnh bắn giết dân thì họ sẽ không thoát khỏi tòa án của nhân dân. Con đường
tốt nhất của quân đội cộng sản là hãy xứng đáng với danh xưng “Quân đội Nhân Dân”. Quân đội nhân dân
là quân đội đứng về phía nhân dân. Bất cứ đảng nào “đồng hóa” đảng mình với nhân dân để sai khiến quân đội đều là một
sự mạo nhận đáng xấu hổ .
Những
người Việt Nam trong cũng như ngoài nước đấu tranh cho dân chủ học được bài học
gì từ cuộc nổi dậy tại Ai Cập? Thời cơ
tới nhưng nếu không có lãnh đạo không thể cướp thời cơ.
Trần Bình Nam
Feb.
11, 2011
binhnam@sbcglobal.net
(1)
Nguyên
Văn Anh Ngữ đoạn này của bản Tuyên ngôn:
“Each day it gets harder to work with
Mubarak’s government, even for a transition, and for many of the people you
talk to in Egypt, that is no longer an option. They think he has been there 30
years, he is 82 years old, and it is time for a change. For them, the only
option is a new beginning.
How long this can go on, I don’t
know. In Egypt, as in Tunisia, there are other forces than just the president
and the people. The army has been quite neutral so far, and I would expect it
to remain that way. The soldiers and officers are part of the Egyptian people.
They know the frustrations. They want to protect the nation.
But this week the Egyptian people
broke the barrier of fear, and once that is broken, there is no stopping them.”
(2)
(Bộ
chỉ huy quân sự Sài Gòn đổi thành Bộ Tư Lệnh )
(3)
BBC Việt ngữ 31/1/2011