Cựu tổng thống Clinton và
một số vấn nạn hiện nay của Hoa Kỳ
Trần Bình Nam
Tại Nam Phi hôm 29/6 ông Wolf Blitzer
của đài CNN đã phỏng vấn cựu tổng thống Bill Clinton về một số các vấn đề nhức
nhối của Hoa Kỳ và thế giới. Là một cựu
tổng thống nắm vững hậu trường của các vấn đề được hỏi và không có chức vụ
chính thức trong chính quyền ông Clinton đã hiến cho thế giới những cái nhìn
thẳng thắn, sâu sắc và độc đáo. Riêng vấn đề quan hệ Trung quốc - Hoa Kỳ đã
không được bàn đến - có lẽ - vì bà Hillary
Clinton đang là Bộ trưởng bộ Ngoại giao. Sau đây là tóm tắt các ý chính của cựu
tổng thống Clinton.
Wolf Blitzer: Chúng ta có thể
thắng cuộc chiến ở Afghanistan không ?
Clinton: Chúng ta có thể
thắng nếu những người Afghan yêu tự do muốn thắng. Hãy nhìn cuộc chiến Iraq.
Nhiều người Mỹ cho rằng sự tăng quân tại Iraq (gọi là surge, tăng 20.000 quân để bảo vệ
Baghdad và tỉnh Al Anbar trong tháng 1/2007) là một thành công lớn. Đúng
là một thành công. Nhưng lý do thành công vì vào thời điểm đó nhóm Sunni quyết
tâm chống Al Qaeda vì al Qaeda đã giết những lãnh tụ Sunni không đồng ý với các
chính sách tôn giáo khắc nghiệt của họ.
Từ Thế chiến II dến nay không có cuộc
chiến tranh chống nổi dậy nào thành công, trừ cuộc chiến chống nổi dậy tại
Malaysia vì nhóm nổi dậy là người thiểu số gốc Trung hoa chứ không phải người
bản xứ.
Nguyên tắc căn bản là nếu nhóm nổi dậy
chỉ có thể sống chết với nơi họ sống và không có chỗ nào khác để đi thì chúng
ta không có thể thắng dù chúng ta triển khai bao nhiêu lực lượng.
Nếu chúng ta có thể làm cho người
Afghan nhận trách nhiệm thì chúng ta có thể thắng. Đổ nhiều phương tiện và tiền
bạc vào chỉ khuyến khích tham nhũng.
Wolf Blitzer: Cần bao nhiêu thời
gian để làm việc ấy?
Clinton: Tôi không thể ấn
định thời gian. Nhưng tôi không làm như tổng thống Obama là ấn định thời điểm
rút quân. Tôi nghĩ cần vài ba năm nữa.
Wolf Blitzer: Cần thêm 3 năm, 5
năm?
Clinton: Tôi không biết.
Wolf Blitzer: Tổng thống Obama có
chọn lựa nào khác ngoài việc cách chức tướng McChrystal ?
Clinton: Ở cương vị tổng
thống ông ấy khó làm khác.
Wolf Blitzer: Lâu nay dân chúng
Mỹ xem chiến tranh Iraq như đã kết thúc. Nhưng tôi thấy nó không đơn giản như
vậy. Iran còn ảnh hưởng nhiều đến tình hình Iraq. Cuộc bầu cử sít sao (ngày
7/3/2010) giữa hai nhóm Shia và Sunni vẫn chưa giải quyết được. Cho đến hôm nay
vẫn chưa thành lập được một chính phủ. Về mặt quân sự chúng ta đâu có thể làm
được gì?
Clinton: Tôi cũng lo lắm.
Nhưng nếu nhóm thua hiểu rằng họ thua sít sao cho nên nếu họ chấp nhận nhóm
“tạm thắng” cầm quyền họ có nhiều cơ hội lãnh đạo quốc gia một cách yên lành
trong bầu không khí dân chủ nếu họ thắng trong vòng tới.
Wolf Blitzer: Có cách gì ngăn
chận Iran chế tạo bom nguyên tử không?
Clinton: Tôi không
biết! Đây là vấn đề nhức đầu cho thế giới Tây phương. Người dân Iran
thích một chế độ cởi mở. Trong 8 năm tôi cầm quyền dân Iran đi bầu 6 lần. Lần
nào những người đắc cử đều thuộc thành phần ôn hòa và đều được từ 2/3 đến 70%
phiếu. Nhưng Hiến pháp của thời đại giáo chủ Khomeini còn đó và dành mọi quyền
hành cho 30% còn lại thuộc giới tu sĩ. Thành phần này nắm tài chánh, an ninh,
chính sách ngoại giao và quyền chấp thuận hay bác bỏ các bộ luật do quốc hội
thông qua (TBN: ý ông Clinton nói quyền quyết định chế tạo vũ khí nguyên tử ở
trong tay nhóm này chứ không ở nơi 70% ôn hòa).
Nếu
biện pháp trừng phạt của Hội đồng Bảo an Liên hiệp quốc không kết quả, người ta
có thể đánh phá cơ sở chế tạo vũ khí nguyên tử của Iran. Nhưng thành công hay
không là một chuyện khác và cái giá phải trả sẽ không lường trước được. Trước
hết chúng ta mất cảm tình của 70% ôn hòa. Nhân dân Iran sẽ trở thành một khối
đoàn kết thù nghịch với chúng ta.
Tuy
nhiên nếu Iran có bom nguyên tử thì chúng ta cần làm cho họ hiểu rằng nếu họ xử
dụng dế đánh ai thì nước Iran sẽ không còn tồn tại trên trái đất này. Vì vậy
điều đáng lo không phải ở chỗ Iran dùng bom nguyên tử đánh ai mà ở chỗ Iran do
sơ suất hay tham nhũng có thể làm thất thoát vũ khí hay nhiên liệu nguyên tử
vào tay bọn khủng bố và bọn khủng bố dùng đánh chúng ta.
Cho
nên chính sách ngoại giao của chúng ta đối với một nước Iran có bom nguyên tử
sẽ rất tế nhị. Phải giữ cảm tình của 70% khối dân ôn hòa. Càng nghĩ càng thấy
khó.
Wolf Blitzer: Có triển vọng một cuộc cách mạng dân chủ
tại Iran không ?
Clinton: Muốn có một cuộc cách mạng tại Iran cần
một trong hai điều kiện: hoặc quân dội và lực lượng an ninh hành động, hoặc
những người trẻ tuổi từng xuống đường đòi dân chủ sau cuộc bầu cử tổng thống
gian lận vừa rồi (ngày 12/6/2009) sẵn sàng chết cho dân chủ.
Nhưng
cả hai thành phần này đều không muốn hành động vì nhân dân Iran có truyền thống
yêu nước. Họ nghĩ rằng hành động lật đổ chính phủ là mắc bẫy Tây phương.
Wolf
Blitzer: Khi ông hết trách nhiệm tổng thống vào cuối năm 2000, ông gần đạt được một giải pháp hòa bình cho Do
Thái và Palestine. Và ngay bây giờ chắc ông còn nhiều sáng kiến. Vậy nếu tổng
thống Hoa Kỳ, Do Thái và Palestine đều mời ông ra giúp giải quyết bế tắc hiện
nay ông có nhận lời không?
Clinton: Trong việc này tôi làm gì cũng phiền cho
ông tổng thống và cho bà ngoại trưởng Hillary. Nhưng nếu giúp được gì tôi sẽ
làm dù tôi sẽ phải trả giá mắc.
Trên
thực tế không gian hành động của tôi lúc này rất giới hạn. Nhớ lại, khi tôi đề
nghị giải pháp hòa bình năm 2000 thủ tướng Ehud Barak thuận, nhưng phía
Palestine không tỏ ý gì cả. Họ thương thuyết bằng cách im lặng. Dư luận thế
giới cứ tưởng hai bên thương thuyết gay cấn lắm, thật ra chẳng có gì cả. Rồi
khi thủ tướng Ariel Sharon đi thăm Temple Mount, Palestine mắc lừa Ariel Sharon
và nổi dậy (cuộc nổi dậy thứ hai – second
intafada - của người Palestines chống Do Thái tháng 9/2000). Thế là hỏng
hết.
Hiện
nay thăm dò cho thấy 59% dân Do Thái sẵn sàng ủng hộ bất cứ giải pháp hòa bình
nào thủ tướng Natanyahu đưa ra. Phía Palestine tổng thống Abbas và thủ tướng
Fayad đều có thiện chí nên có điều kiện tốt để đi đến một giải pháp. Khoảng 20
nước A Rập trong vùng (ngoại trừ Iran và Syria) cũng muốn thấy một giải pháp
nhưng kẹt là họ không thể lên tiếng công khai ủng hộ và hứa sẽ thiết lập quan
hệ tốt với Do Thái về ngoại giao, chính trị, kinh tế và an ninh nếu Do Thái đạt
được một giải pháp hòa bình với Palestine vì ngại phản ứng của Iran.
Điều
khác nữa là trong 10 năm qua, từ ngày tôi rời chức vụ đến nay có hai thay đổi
lớn. Thứ nhất có thêm gần một triệu người Do Thái từ Nga trở về. Những người
này không nhìn Do Thái trong cái khung lịch sử của nó mà chỉ biết Do Thái hiện
là đất sống và phải bảo vệ từng mảnh đất bằng mọi giá không chia xẻ gì cho ai
cả. Thứ hai là sự nới rộng các khu định cư của Do Thái trong vùng West Bank.
Vào năm 2000, Palestine có thể đổi 3% đất West Bank sát với Do Thái để di
chuyển 97% số người Do Thái định cư tại những vùng xa biên giới ra. Bây giờ họ
phải mất 6% đất để chuyển 80% người định cư. Cho nên việc thương thuyết đổi đất
giữa Palestine và Do Thái bây giờ khó khăn hơn nhiều.
Lúc
này người Do Thái tưởng rằng họ đang có thế mạnh về kinh tế. Nhưng thực tế nền
an ninh của Do Thái đang bị đe dọa.
Trước hết thành phần chủng tộc của Do Thái thay đổi. Số người gốc Do
Thái càng ngày càng ít. Thứ hai là kỹ thuật hỏa tiễn. Các hỏa tiễn của Hamas
khi được trang bị máy định vị GPS có thể bắn một cách chính xác và với một số
hỏa tiễn giới hạn có khả năng gây nhiều thương vong.
Điều
kiện để Do Thái kết thúc một thỏa ước hòa bình với Palestine hiện rất thuận lợi
vì các nước A Rập đang có chiều hướng muốn cải tổ và họ cần hòa bình.
Wolf Blitzer: Khó khăn thì có khó khăn, nhưng nếu ông
muốn giúp một tay thì tổng thống và bộ trưởng ngoại giao sẽ không từ chối chứ?
Clinton: Tổng thống Obama và nhân dân Do Thái có
thể muốn tôi giúp, nhưng chính phủ Netanyahu không muốn. Ông ta và tôi là bạn,
nhưng quan niệm đối với thế giới khác nhau. Tôi quả thật lo cho an ninh của Do
Thái nếu Do Thái cứ giữ thái độ cứng rắn hiện nay đặc biệt về quy chế của thành
phố Jerusalem, nhưng ông Netanyahu nghĩ rằng tôi có khuynh hướng bênh
Palestine. Tôi tin rằng một giải pháp Do Thái-Palestine phải bao gồm sự chia
đôi thánh địa Jesusalem.
Wolf Blitzer: Ông có nghĩ kinh tế Mỹ đang thoái trào
lần thứ hai?
Clinton: Hãy xem G20 đang họp và bàn những chuyện
gì. G20 đang bàn xem cái gì quan trọng nhất: Tăng trưởng thấp và thất nghiệp
cao hay các nước tiên tiến mắc nợ quá nhiều.
Theo
kinh điển kinh tế thì sự co cụm kinh tế là vấn đề quan yếu nhất, vì vậy giải
pháp bình thường là thúc đẩy tăng trưởng. Nhưng quốc hội Hoa Kỳ không muốn thấy
một “stimulus package” nữa.
Giảm
thuế là thất sách. Tôi từng chống chính sách giảm thuế của tổng thống Bush.
Không có gì phi lý bằng chúng ta đang đánh hai trận giặc tại Iraq và
Afghanistan, và phải vay tiền cho chi phí chiến tranh trong khi người giàu có
được giảm thuế.
Hiện
nay nếu áp dụng chính sách thắt lưng buộc bụng thì Hoa Kỳ sẽ đi vào một cuộc
suy thoái thứ hai như năm 1937 dưới thời tổng thống Roosevelt.
Các
ngân hàng của chúng ta có hơn 1.5 trillion mỹ kim (1500 tỉ) nhưng không dám cho vay. Cần tạo điều kiện để
ngân hàng có thể cho vay mà không sợ mất vốn như đã xẩy ra với vụ subprime mortgage. Thí dụ cho vay có bảo
đảm để tu bổ lại các buildings chống
sự mất nhiệt và giảm sản xuất khí thải nhà kiếng. Chúng ta sẽ tạo công ăn việc
làm cho công nhân trong ngành xây cất, hiện thất nghiệp 25%, cao gấp 2.5 lần
chỉ số thất nghiệp toàn quốc, và trong vòng 5 năm chúng ta tiết kiệm được từ 20
đến 45% năng lượng và đồng thời giúp giảm độ nóng của khí quyển.
Có
công ăn việc làm thì có sinh hoạt kinh tế, chính phủ thu được thuế, ngân sách
bớt thất thu và chúng ta vượt qua dần cuộc khủng hoảng kinh tế.
Wolf Blitzer: Người ta phê bình tổng thống Obama lạnh
lùng trước các vấn nạn kinh tế, thiên tai của dân chúng. Và người ta ghi nhận
ông (khi làm tổng thống) chia sẻ vấn nạn của dân một cách sâu sắc hơn. Sự thật
ở đâu?
Clinton: Người ta đã phê bình oan ông tổng thống.
Khi tôi làm tổng thống cũng có người phê bình tôi thờ ơ. Tôi nghĩ tổng thống
Obama đã làm những gì cần thiết. Còn tổng thống bị khen chê thì nhớ rằng khi
dân chúng còn vấn đề để lo thì không ai khen tổng thống. Và bất cứ tổng thống
nào cũng không thể làm gì để thay đổi tâm lý đó. Hơn nữa tổng thống Obama và
tôi thuộc hai thế hệ khác nhau. Tổng thống Obama có khả năng chia sẻ nỗi đau
với người dân một cách dễ dàng, nhưng làm vậy ông có thể bị phê bình là đóng
kịch.
Nếu
CNN muốn tôi có một lời khuyên với những người ra gánh vác việc nước thì đó là
sự ngay thẳng và sống thật với chính mình.
Giả dối thế nào cũng bị lộ ra và rồi không ai tin mình nữa. Trở lại việc
chia sẻ nỗi đau với người khác, đặc biệt việc ống dầu vỡ trong vịnh Mexico, tôi
nghĩ việc bít không cho dầu chảy ra nữa, tiếp theo là chận không cho dầu chảy
vào bờ và dọn sách dầu đã tấp vào bờ biển là những việc ưu tiên hơn lăng xăng
bày tỏ ưu tư. Tại đó có 20.000 ngư dân gốc Việt Nam đang thất nghiệp và có thể
sẽ sạt nghiệp và còn biết bao nhiêu gia
đình người gốc Scotch và Irish không có công ăn việc làm vì kỹ nghệ khai thác
dầu ngưng trệ.
Tôi
nghĩ đến một giải pháp để chấm dứt việc dầu chảy trong vịnh Mexico là dùng Hải
quân làm nổ tận gốc ống dầu bể rồi dùng đá hay bất cứ thứ gì nặng lấp giếng dầu
lại. Đó là phương pháp duy nhất Hoa Kỳ có thể làm. Nếu không chúng ta phải nhờ
phương tiện kỹ thuật của BP và của nước khác như Na Uy.
Wolf
Blitzer: Ông có nghĩ hai giếng BP đang khoan sẽ nối vào gốc ống dầu bể và chấm dứt
hẵn việc chảy dầu vào tháng 8 này không ?
Clinton: Nhiều lúc tôi cũng tự hỏi như vậy. Nhưng
không có lý do gì chúng ta không tin khả năng kỹ thuật của BP./.
Trần Bình Nam
July 23, 2010