Câu
chuyện về lính giải ngũ
của
Trung quốc
Trần
Bình Nam
Mới đây trên tờ tuần báo The
Economist số ngày 10 -16/11/2007 có một câu chuyện (China: Beware of demob) về những người lính
giải ngũ của Trung quốc.
Chuyện kể rằng mỗi năm lính quân dịch giải ngũ lên đến 700.000
người và mặc dù đảng Cộng sản Trung quốc cố gắng kiếm công việc làm cho họ
nhưng không sao giải quyết được một cách ổn thỏa. Đa số thất nghiệp, nhất là ở
thôn quê. Và lính thất nghiệp đã xuống đường biểu tình đòi công ăn việc làm.
Đặc biệt trong hai năm vừa qua, việc lính giải ngũ xuống đường
làm đảng Cộng sản Trung quốc rất lúng túng, vì quân đội là nòng cốt của chế độ.
Nếu quân đội Trung quốc không ủng hộ đảng thì chế độ Trung quốc đã sụp đổ trong
cuộc nổi dậy đòi dân chủ của sinh viên năm 1989 tại Thiên An Môn.
Quân nhân giải ngũ gốc thành thị, đa số là sĩ quan, được xếp
việc trong các công ty quốc doanh. Nhưng công ty quốc doanh càng ngày càng được
giải tư để cạnh tranh với thị trường quốc tế nên càng lúc càng ít chỗ cho các
cựu sĩ quan giải ngũ. Trong khi đó các công ty quốc doanh chưa giải tư cũng
không muốn nhận các cựu quân nhân giải ngũ vì các cựu quân nhân này làm việc
với năng xuất kém. Họ nghĩ họ phải được đền bù sau một thời gian dài trong quân
ngũ. Quân nhân gốc thôn quê đa số là
lính trở về quê thường không có việc làm.
Tại cảng Yan Tai trong tỉnh Sơn Đông, tháng 7 vừa qua 2000 lính
giải ngũ đã biểu tình trước trụ sở Hội đồng Nhân dân Yan Tai yêu cầu Hội đồng
can thiệp tăng trợ cấp, nhưng Hội đồng hoàn toàn bất lực. Trong khi đó công an
theo dõi và làm khó dễ những cựu quân nhân được xem là lãnh đạo của phong trào.
Thái độ khó dễ của đảng Cộng sản Trung quốc không làm chùn lòng
những quân nhân cương quyết đòi công lý xã hội. Tháng 9 vừa qua hàng trăm cựu
quân nhân trong tỉnh Sơn Đông đã tụ tập biểu tình trước Ủy ban Nhân dân tại
tỉnh lỵ Jinan. Trong khi 300 cựu quân nhân khác biểu tình tại Taian cũng trong
tỉnh Sơn Đông. Có tin trong tháng 9/2007 cựu quân nhân cũng đã biểu tình ít
nhất tại 3 tỉnh khác. Tại Bắc Kinh cựu quân nhân cũng đã đột nhập Bộ Hỏa Xa để
phản đối chương trình huấn luyện hình thức tại đây.
Chuyện kể tiếp rằng tháng Tư năm 2005, các cựu quân nhân trong
đó có nhiều người mặc quân phục cũ đã đến trụ sở của Quân ủy Trung Ương, cơ
quan quyền lực cao nhất của quân đội Trung quốc để đòi công ăn việc làm. Công
an đã cô lập từng nhóm và đưa họ về quê (một công thức công an Việt Nam đã bắt
chước để giải tán đoàn dân oan khiếu kiện đòi bồi thường đất đai tại Sài gòn
ngày 18/7/2007 *). Tuy nhiên các cựu quân nhân thỉnh thoảng vẫn xuất hiện từng
toán biểu tình trước trụ sở Quân ủy.
Biểu tình đòi hỏi quyền lợi và phản đối bất công xã hội là
chuyện thường thấy tại Trung quốc cũng như tại Việt Nam ngày nay. Trong cái đất
nước Trung quốc bao la có hơn 1 tỉ dân, hằng năm có hàng ngàn cuộc biểu tình
với nhiều lý do: dân đen bị cán bộ địa phương lợi dụng quyền hành chiếm đất với
lý do công ích và bồi thường không thỏa đáng, dân thành thị bị đuổi nhà để phát
triển đô thị một cách bất công, dân quê ra thành phố kiếm việc không được trả
thù lao xứng đáng, lính giải ngũ thất nghiệp vì các công ty quốc doanh giải tư.
Nhưng các vụ biểu tình này đều ở mức độ địa phương và công an ngăn chận sự phát
triển của phong trào bằng cách kiểm soát thông tin và theo dõi chặt chẽ sự di
chuyển của những người cầm đầu.
Thỉnh thoảng báo chí cũng cho loan tải một vài tin tức biểu tình
cho có lệ và để chứng tỏ đảng có quan tâm giải quyết, nhưng tuyệt nhiên đảng
không đả động đến các vụ cựu quân nhân biểu tình. Mới đây tờ China Security, một tam nguyệt san của
một Trung tâm chuyên nghiên cứu về các vấn đề liên quan đến Khoa học Xã hội
Trung quốc (Chinese Academy of Social Sciences) tại Hoa Thịnh Đốn, tác giả Yu
Jianrong có viết một bài với nhiều chi tiết về hoàn cảnh của các cựu quân nhân
tại Trung quốc. Ông Yu nói tổng số lính giải ngũ ở vùng quê toàn quốc lên đến
20 triệu người và có quan hệ chặt chẽ với nhau để cùng đòi hỏi quyền lợi, và họ
có thể là cái gạch nối của phong trào đòi hỏi quyền lợi của thợ thuyền và dân
quê khiếu kiện. Tác giả Yu tiết lộ rằng tại tỉnh Hồ Nam, các cựu quân nhân là
nòng cốt của một đội chống tham nhũng gồm cựu quân nhân, thợ thuyền thất
nghiệp, nông dân, trí thức lên đến 100.000 người. Tờ The Economist nói các tin này không thể được kiểm chứng vì tính
cách tế nhị của nó.
Đảng Cộng sản Trung quốc đặc biệt quan tâm đến đòi hỏi của lính
giải ngũ và ra lệnh cho các đảng bộ địa phương tìm mọi cách để giải quyết.
Nhưng khả năng giải quyết của địa phương có giới hạn trong khi số lính giải ngũ
càng ngày càng đông. Trong thời gian từ 1994 đến năm 2004 tổng số lính quân
dịch trở về lên đến 7 triệu người. Cũng trong thời gian đó, quân số lính chuyên
nghiệp cũng được giảm từ 2.5 triệu xuống 2.3 triệu. Số sĩ quan (động viên hoặc
chính quy) giải ngũ chừng 600.000 người thường có được công ăn việc làm trong
lĩnh vực dân sự.
Các cựu sĩ quan thường được nhét vào các cơ sở quốc doanh. Nhưng
từ năm 2001, vì cần giải tư một số cơ sở quốc doanh để chạy đua với thị trường
quốc tế nên các cơ sở quốc doanh còn lại không đủ chỗ cho các cựu sĩ quan. Các
đảng bộ địa phương giải quyết bằng cách trợ cấp tiền mặt để các sĩ quan này tự
kiếm việc làm. Phương pháp này cũng không hữu hiệu lắm vì địa phương không đủ
tiền để trả mãi cho người ngồi ăn không. Đa số các cựu sĩ quan muốn chờ việc
trong các cơ sở quốc doanh (vừa nhàn hạ vừa có cơ hội tham nhũng *) hơn đi kiếm việc làm trong lĩnh
vực tư. Theo tin của Tân Hoa Xã trong tháng Chín vừa qua, các đảng bộ đã kiếm
việc cho 256.000 cựu sĩ quan, trong khi chỉ có 49.000 người tự kiếm việc cho
mình. Các cố gắng của đảng Cộng sản Trung quốc chỉ giải quyết được một phần nhỏ
nhu cầu của quân nhân giải ngũ. Đa số còn thất nghiệp và lâm vào hoàn cảnh túng
thiếu bi đát.
Ông Hu Xindou thuộc Viện
Kỹ thuật Trung quốc ở Bắc Kinh (Beijing Institute of Technology) nói cựu
quân nhân là vấn đề nhức đầu nhất của đảng. Thực tế kinh tế là một, thực tế xã
hội là hai. Ở trong quân đội lính được dạy dỗ toàn những điều lý tưởng (như cần
kiệm liêm chính, trung với đảng hiếu với dân *), và những điều tốt đẹp của xã
hội dưới sự lãnh đạo của đảng cộng sản, nhưng trở về họ thấy họ bị thiệt thòi
trăm bề trong một xã hội đầy dẫy tham nhũng. Ông Hu Xindou kết luận: cho nên
nếu trong tương lai lính giải ngũ trở thành lực lượng cầm đầu cuộc tranh đấu
cho công bình xã hội thì không phải là một điều đáng ngạc nhiên.
Đọc bài báo của The
Economist chúng ta không thể không tự hỏi: Tình cảnh của lính giải ngũ của
quân đội cộng sản Việt Nam như thế nào? Chính sách của đảng Cộng sản Việt Nam
đối với họ ra sao? Họ có những bất mãn không?
Trần
Bình Nam
Nov.
19, 2007
(*)
ghi chú của người thuật
Trần Bình Nam
|
http://www.tranbinhnam.com |