CON KIẾN KIỆN CỦ KHOAI:
VỤ KIỆN CHẤT ĐỘC MÀU DA
Trần Bình
Hôm Thứ Năm 10 tháng 3, chánh án
Jack Weinstein tòa án liên bang Hoa Kỳ tại New York phán quyết rằng vụ một số người
Việt kiện các công ty sản xuất hóa chất màu da cam dùng trong chiến tranh Việt
Nam (từ năm 1962 đến năm 1971) là không có cơ sở.
Nói là một số người Việt kiện, nhưng thật ra vụ kiện do một Tổ
Chức tại Hoa Kỳ gọi là The Fund for
Reconciliation and Development (FRD) tạm gọi là Quỹ Hòa Giải và Phát Triển đứng ra yểm tài chánh và cố vấn luật
pháp. Quỹ Hòa Giải và Phát Triển trên nguyên tắc là một Quỹ bất vụ lợi, không
đảng phái thành lập từ năm 1985 với mục đích thúc đẩy giao hảo và quan hệ giữa
Hoa Kỳ với các nước Việt, Miên, Lào và Cuba với Hoa Kỳ về ngoại giao, kinh tế,
giáo dục, văn hóa và con người trong tinh thần lưỡng lợi. Tại Việt Nam Quỹ Hòa
Giải và Phát Triển làm việc với một nhóm
chuyên viên về chất độc màu da cam có quan hệ với chính phủ Việt Nam và các tổ
chức quốc tế phi chính phủ khác. Và qua sự làm việc này Quỹ Hòa Giải và Phát
Triển đã đưa vụ chất độc màu da cam ra tòa đòi bồi thường.
Với nguồn gốc như vậy Quỹ Hòa Giải
và Phát Triển được nhìn với con mắt (không oan uổng gì) là một tổ chức thân Hà
Nội. Vì vậy dù vụ kiện chất độc màu da cam là một vụ án phi chính trị cũng trở
thành chính trị. Tòa án tại Hoa Kỳ độc lập,
nhưng trong vụ án này, bên nguyên gặp rất nhiều khó khăn và trở ngại nếu
muốn trưng ra trước tòa các bằng chứng không chối cãi được về quan hệ giữa việc
rải chất độc màu da cam và các bệnh hiểm nghèo như ung thư, đái đường và sẩy
thai, nên quan tòa có một khoảng không gian luật lệ thật rộng để tuyên án ai
phải ai trái. Ông quan tòa Jack Weinstein đã phán: vụ án không có căn bản, dẹp
nó đi. Bên nguyên cho biết sẽ kháng cáo lên tòa trên. Và vụ kiện này có nhiều
triển vọng lên đến Tối cao Pháp viện Hoa Kỳ. Nhưng cũng không có hy vọng gì các
quan tòa Tối cao Pháp viện Hoa Kỳ sẽ giải quyết thích đáng những chuyện có màu
sắc chính trị bất lợi như vụ kiện này.
Chuyện thua được đã thấy rõ. Cuộc
phỏng vấn của chương trình Việt ngữ đài Tiếng nói Hoa Kỳ (The Voice of America)
trong buổi phát thanh nghe được tại Việt Nam sáng ngày Thứ Sáu 11/3 với tiến sĩ Mai Thanh Truyết (một chuyên viên về
hóa chất, ở California) và Luật sư Trần Thanh Hiệp (một luật sư nổi tiếng, ở
Paris) cho thấy sự bế tắc của vấn đề. Tiến sĩ
Truyết nói ông quan tòa Jack Weinstein đã phán quyết theo lẽ phải vì
không có gì chứng minh chất độc màu da cam đã sinh ra bệnh. Ông nói sự xử dụng
bừa bãi phân bón hóa học tại Việt Nam cả chục năm nay có thể là nguyên nhân của
bệnh. Không ai cãi lại được ông Mai Thanh Truyết vì ông là một nhà khoa học có
thẩm quyền trong lĩnh vực này và đã từng nghiên cứu quan hệ giữa bệnh và hóa
chất. Luật sư Trần Thanh Hiệp thì cũng nói lưng chừng. Là một nhà luật học tin
tưởng vào sự nghiêm minh của luật pháp Hoa Kỳ ông nói chúng ta hãy chờ công lý
phán xét. Ông hy vọng công lý sẽ nghiêng về lẽ phải. Cũng không ai có chỗ nào
cãi lại luật sư Trần Thanh Hiệp.
Nhưng bỏ ra ngoài lập luận “không
cãi lại được” của nhà khoa học Mai Thanh Truyết và nhà luật học Trần Thanh Hiệp
để đặt thẳng câu hỏi: “Chất độc màu da cam dùng trong chiến tranh Việt Nam có
ảnh hưởng đến sức khỏe của người dân sống trong vùng không ? ” thì câu trả lời
không thể nào khác hơn là “Có”. Sự khẳng định này không khác gì sự khẳng định
mà một đứa con nít cũng biết là quả đất tròn và chạy quanh mặt trời một vòng
trong một năm (mặc dù nếu có ai vặn hỏi nó hỏi tại sao nó biết thì nó sẽ ngẩn
người ra trước câu hỏi ngớ ngẩn đó).
Xin thêm vài thí dụ về sự hiển nhiên của sự thật mà tòa án không
thể công khai nhìn nhận trong vài vụ án điển hình. Bảy năm sau khi chiến tranh
Việt Nam chấm dứt, ngày 23/1/1982 hãng truyền hình CBS trong một phóng sự nhan
đề: “The Uncounted Eneny: A Vietnam
Deception” (Lừa gạt dư luận về số lính của địch) nói rằng tướng William
Westmoreland trong thời gian làm tư lệnh quân đội Mỹ tại Việt Nam là người chủ
mưu ngụy tạo tin tình báo về quân số của địch tại chiến trưởng Việt Nam trước
cuộc tấn công trận Mậu Thân để làm cho dân chúng Mỹ hiểu lầm quân đội Mỹ đang
thắng. Tướng Westmoreland đã kiện đài CBS đòi bồi thường 120 triệu mỹ kim về
tội bôi nhọ quân đội.
Qua trận Mậu Thân 1968 ai cũng biết có sự ngụy tạo số quân (như
biết quả đất tròn vậy) và tướng Westmoreland có trách nhiệm trong sự ngụy tạo
này, nhưng quan tòa không xử được. Xử đài CBS thắng thì làm mất tinh thần quân
đội. Xử tướng Westmoreland thắng thì làm lu mờ cái tinh thần tự do ngôn luận
rất tha thiết của người Mỹ. Cuối cùng các thế lực khác trong nước đứng ra dàn
xếp tướng Westmoreland bãi nại, đánh đổi lại đài CBS thông cáo trên CBS rằng
CBS không có ý chê bai tinh thần yêu nước của ông tướng.
Thí dụ thứ hai là vụ án O.J. Simpson giết vợ tháng 6 năm 1994 tại
Los Angeles. Ai cũng biết O.J. Simpson đã giết bà Nicole Brown Simpson và tình
nhân của bà là Ron Goldman (nhắc lại: như biết quả đất tròn) nhưng do phản ứng
của dư luận người da đen toàn quốc đối với cung cách điều tra và trưng bằng cớ
buộc tội kiểu “cả vú đắp miệng em” của cảnh sát thành phố Los Angeles trong một
vụ xử kéo dài mười tháng trong năm 1995 có quá nhiều sơ suất nên bồi thẩm đoàn
đã tha bổng O.J. Simpson về tội giết vợ và người tình của cô. Làm sao bây giờ?
Một kẻ sát nhân được tha bổng! Cuối cùng bộ máy tư pháp tìm cách đưa ông
Simpson ra tòa buộc tội có trách nhiệm về cái chết của bà Brown Simpson và ông
Goldman và tuyên án bồi thường thiệt hại dân sự 33.5 triệu mỹ kim.
Trong vụ án chất độc màu da cam, nhiều phi công Mỹ lái máy bay rải
chất độc cũng như binh sĩ Hoa Kỳ từng chiến đấu trong vùng khai quang bị tác
hại của độc chất và nhiều người đã chết vì ung thư. Trong đó có Trung úy Hải
quân Elmo Zummalt III (chết năm 1988) con trai của Đô Đốc Elmo R. Zummalt, tư
lệnh lực lượng hải quân Mỹ tại chiến trường Việt Nam trong hai năm 1968-70.
Quân nhân Hoa Kỳ bị nhiễm độc đưa vụ này ra tòa và tòa đã xử chính phủ có trách
nhiệm và kết quả có khoảng 10,000 cựu quân nhân được bồi thường. Thật ra nếu Bộ
Tư pháp Hoa Kỳ cứ bám lấy luật mà cãi thì các cựu quân nhân cũng khó thắng,
nhưng đây là một vấn đề trong nhà với nhau, và là cựu quân nhân thì dù đau ốm
vì lý do gì chính phủ cũng phải lo. Hơn
nữa Hoa Kỳ đang có nhu cầu làm dịu cơn đau của hội chứng Việt Nam (Vietnam
syndrome) nên bộ Tư pháp đã nhượng bộ. Sự nhận trách nhiệm đối với cựu quân
nhân làm nổi bật sự trong sáng của nền dân chủ Hoa Kỳ và vào lúc đó không ảnh
hưởng gì đến uy tín của Mỹ quốc.
Nhưng khi người Việt Nam kiện thì lại là một chuyện khác, nó trở
thành một vấn đề chính trị, liên quan đến nguồn gốc của cuộc chiến, đến sự lãnh
đạo chiến tranh, đến thế đứng của Hoa Kỳ tại Đông Nam Á và trên toàn thế giới,
đến sự vướng mắc hiện nay vào một số sự việc không mấy tốt đẹp như vụ đối đãi với tù nhân tại nhà tù Abu Ghraib, nên
chắc rằng tòa án Hoa Kỳ sẽ bám lấy luật mà xử và không thể để cho Hoa Kỳ chịu
thua dù cho Quỹ Hòa Giải và Phát Triển có nỗ lực đến đâu.
Cái vấn đề là như vậy, nó chỉ có thể được giải quyết bằng hòa giải
như vụ kiện CBS-Westmoreland hay tránh né như vụ O.J. Simpson. Quỹ Hòa Giải và Phát Triển (và chính phủ Việt
Nam) cần thấy rằng kèn cựa việc này cũng sẽ không thắng được, chỉ mất tiền cho
luật sư và làm cho quan hệ Việt Nam-Hoa Kỳ thêm căng thẳng. Phần chính phủ Hoa
Kỳ cứ lằng nhằng trước tòa không chịu thua cũng không làm tăng uy tín của nước
Mỹ. Thượng sách là Hoa Kỳ nên nhận lấy trách nhiệm trên tinh thần nhân đạo và
thiết lập ngân sách giúp đỡ những nạn nhân tại Việt Nam.
Sự căng thẳng giữa Việt Nam và Hoa Kỳ chỉ làm cho ngư ông (Trung
quốc) đắc lợi.
March 12, 2005
http://www.vnet.org/tbn
Trần Bình Nam
|
http://www.vnet.org/tbn |