AL
GORE hay GEORGE W. BUSH?
Trần Bình Nam
Đại hội đảng Dân chủ kết thúc ở Los Angeles hôm Thứ Năm
17 tháng 8 với bài diễn văn nhận sự đề cử của đảng Dân Chủ của Phó tổng thống
Al Gore dài gần một giờ đồng hồ đưa cuộc vận động tranh cử tổng thống Hoa Kỳ
năm 2000 vào giai đoạn quyết liệt. Hai tuần trước đảng Cộng Hòa đã có cơ hội
trình làng đường lối, chính sánh và nhân sự tại đại hội Philadelphia. Đảng Dân Chủ có mọi thuận lợi qua đại
hội đảng ở Los Angeles.
Trong cuộc chạy đua vòng sơ bộ đảng Dân Chủ đã thắng đảng Cộng Hòa tại bang California. Tổng thống Bill Clinton, người còn
được dân chúng dành nhiều cảm tình xuất hiện trong đêm đầu tiên của đại hội,
dùng hết tài hùng biện giới thiệu Al Gore với cử tri toàn quốc. Tổng
thống Clinton, và nhất là Al Gore trong bài diễn văn then chốt đêm 17 tháng 8
đã từng điểm một phản bác luận diệu của George W. Bush trong bài diễn văn nhận
sự đề cử của đảng đọc tại Philadelphia đêm 3 tháng 8. Sau đại hội Cộng Hòa Bush vượt Gore hơn 10
điểm theo kết quả thăm dò chung. Sau đại hội Dân Chủ,
Gore còn thua chút ít và trong tháng 9 có thể liên danh Gore-Lieberman có nhiều
cơ hội thu hẹp khoảng cách của các cuộc thăm dò.
Cuộc chạy đua vào Bạch Ốc năm 2000 có
nét đặc biệt. Một
năm trước, ứng cử viên của hai đảng xem như đã được chọn. Ai cũng biết,
ngay cả trước các cuộc bầu cử
sơ bộ, Dân Chủ chọn Al Gore và Cộng Hòa chọn George W. Bush. Gore làm phó cho Clinton 8 năm có gốc có rễ trong đảng Dân Chủ. Gốc rễ của Bush
cũng không nhỏ. Bush làm thống đốc bang Texas, một người em ruột khác làm thống đốc bang Florida, và là con của một cựu tổng thống: George Bush. Truyền
thống bảo thủ (conservatism) của Cộng Hòa, và truyền thống lý tưởng phóng
khoáng (idealism) của Dân Chủ đã được cả hai nhuộm một chút màu sắc trung dung. Bảo thủ của Bush thành "bảo thủ với tình thương"
(compassionate conservatism), trong khi lý tưởng của Gore biến thành "lý
tưởng trong tinh thần thực tế" (practical idealism) để làm vui vẻ làng
nước. Hai nhân vật được mời đứng phó của Bush và Gore
đã là đề tài bình luận sôi nổi nhưng tựu trung cũng khó nói hai ông Dick
Chenney (của Cộng Hòa) và Joseph Lieberman (của Dân Chủ) có mang thêm phiếu cho
hai ông chủ không. George W. Bush đã không chọn John
McCain dù McCain được giới cử tri độc lập ưa thích. Nhưng W. Bush cũng
không theo gương cha năm 1988 chọn một Dan Quayle tầm
thường để chứng tỏ nếu đắc cử là chính George Bush đắc cử chứ chẳng nhờ ai (và
sự lựa chọn này làm George Bush thất cử nhiệm kỳ hai dưới tay Bill
Clinton). Ông chọn
Dick Chenny, một người có khuynh hướng hữu khuynh, đứng đắn, có thành tích.
Dick Chenney là bộ trưởng quốc phòng khi quân đội Hoa Kỳ đánh đuổi Saddam
Hussein ra khỏi Kuwait trong một trận đánh 4 ngày long trời lở đất Hoa Kỳ toàn
thắng đầu năm 1991. Gore chọn Thượng nghị sĩ Lieberman, người từng chỉ trích
tổng thống Clinton trong vụ Monia Lewinsky, và là một người Mỹ gốc Do Thái
được tiếng đạo đức. Sự chọn lựa của Gore nhằm hai mục đích: ông không dính líu
và cũng chẳng thích thú gì với vụ Lewinsky, mục đích thứ hai là tranh thủ sự
ủng hộ của người Do Thái. Có thể sự lựa chọn này làm Gore mất
một ít phiếu của cử tri da đen, nhưng chẳng sao. Người
da đen không mạnh bằng người Do Thái.
Lập trường căn bản của Bush và Gore cũng đã rõ nét không
chờ hai bài diễn văn nhận sự đề cử hai ông đọc trước đại hội. Như đã nói, cả hai chọn con đường trung dung trong tình thương
(Bush) và thực dụng (Gore). Gore tin nhà nước có khả năng giải quyết
chuyện của dân một cách có hiệu quả trong khi Bush nghĩ cần giảm bớt sự can
thiệp của nhà nước vào đời sống của người dân. Gore chủ trương tự do mậu dịch
với điều kiện, Bush thích tự do mậu dịch không hạn chế. Bush nói không tăng
thuế, Gore nói
không giảm thuế cho đại tư bản. Với ngân sách thặng dư Gore lo xa muốn bỏ vào quĩ bảo hiểm sức khỏe
cho người già và quĩ hưu bổng, trong khi Bush lạc quan muốn thị trường hóa hưu
bổng bằng cách thành lập quĩ hưu bổng cá nhân và dùng tiền thặng dư ngân sách
để giảm thuế.
Theo thông lệ cuộc vận động tranh cử
tổng thống sẽ chính thức bắt đầu sau ngày lễ Lao động 4 tháng 9. Bốn ứng cử viên, thêm hai bà ứng viên đệ nhất phu nhân sẽ được
truyền thông chiếu cố tận tình, nhất là đối với hai nhân vật chính Gore và
Bush. Hình ảnh của Gore không rõ nét, và bài diễn văn tối hôm 17 tháng 8
có quá nhiều chính sách và công tác phải làm không làm cho Gore rõ nét hơn
trước mắt cử tri. Đó là nguyên nhân tại sao điểm của ông
trong các cuộc thăm dò dư luận thấp hơn Bush. Bảy năm trước khi chị ông
chết vì ung thư phổi do thuốc lá Gore công kích nạn
hút thuốc nặng lời, trong khi vẫn nhận tiền ủng hộ của các hãng thuốc lá và
trang trại của ông ở Tennesse vẫn trồng thuốc. Gore thích thiên nhiên nhưng
không gần dân bằng Clinton. Tại Washington bạn bè và phụ tá ông đều thuộc giới thượng lưu giàu có.
Gore giới thiệu hình ảnh của mình là một người mang tinh thần hướng đạo, nhưng
để thắng ông không từ bỏ bất cứ một ngón đòn nào. Ông đã bẻ
cong sự thật về chương trình cải tổ bảo hiểm sức khỏe của Bill Bradley khi thấy
Bill Bradley có khả năng được đảng chọn trong cuộc vận động vòng đầu.
Ông đã quá dính líu vào vụ gây quỹ tai tiếng trong
cuộc vân động tranh cử năm 1996 để có tiền quật ngã liên danh Bob Dole - Jack
Kemp.
Về Bush, cũng quá nhiều câu hỏi, mà câu
hỏi then chốt là liệu George W. Bush có khả năng lãnh đạo quốc gia không? Về chính trị Bush chưa phấn đấu đã
được nâng lên tuyến đầu của đảng. Về kinh doanh Bush
thừa hưởng gia tài của bố hơn tự làm ra. Câu hỏi
"Nếu W. Bush không thừa hưởng những gì của George Bush, ông có được vị thế
hôm nay không?" là một câu hỏi khó trả lời. Kinh nghiệm chính trị
của Bush không có gì ngoài 6 năm làm thống đốc bang Texas. Bush chưa có cơ hội chứng tỏ ông có khả năng chuyển đổi
suy nghĩ của người khác bằng thuyết phục. John McCain thua
Bush vì tiền và không được thành phần cực hữu của đảng ủng hộ chứ không thua
Bush vì trí tuệ. Bush chủ trương "bảo thủ với tình thương"
nhưng người ta không biết ông tin triết lý này bao
nhiêu phần trăm và bao nhiêu phần trăm vì nhu cầu tranh cử. Người ta không thấy
Bush thực hiện triết lý thành chính sách. Giảm thuế cho người có bậc lương thấp
nằm trong triết lý "tình thương" nhưng Texas là tiểu bang có luật
thuế lỗi thời nhất dựa vào thuế trực thu nặng gánh cho người nghèo. Dùng công
quĩ trợ cấp cho người nghèo, chi tiêu nhiều cho giáo dục và y tế nằm trong chính sách, nhưng Texas chi ít nhất
vào trợ cấp xã hội so với các tiểu bang khác, đứng thứ 47 chi tiêu về giáo dục và thứ 40 về y tế.
Dân nghèo bang Texas sống dọc theo biên giới Mexico nghèo hơn dưới chính quyền của thống đốc George W. Bush.
Nhưng luận về ưu khuyết điểm của Gore
và Bush là chuyện phụ. Kết quả của
cuộc bầu cử sẽ chuyển chung quanh hai câu hỏi: Nếu
Bush đắc cử tổng thống sự sung mãn của kinh tế Hoa Kỳ có bị ảnh hưởng không?
Bush đã dàn trước câu trả lời: sung mãn kinh tế không phải do chính sách của Clinton (diễn văn nhận sự đề cử 3/8/2000
tại Philadelphia), Clinton trả lời: ông chớ ngủ ngày (diễn văn đêm 14/8/2000 tại Los
Angeles). Các nhà
kinh tế có câu trả lời tùy theo kinh nghiệm cá nhân và
sách vở đã học. Người dân thường có cách trả lời riêng theo
cảm nhận. Chỉ có ông Alan Greenspan ngày đêm ước lượng lúc nào tăng, lúc nào
giảm lãi suất để giữ cho kinh tế không suy thoái là có câu trả lời, nhưng không
thể nói ra. Câu hỏi thứ hai: Nếu Gore đắc cử tổng thống, liệu những chuyện nhì
nhằng điều tra nhân sự lãnh đạo quốc gia còn tiếp diễn không, và Gore ngồi ở
Bạch Ốc có phải là sự tiếp tục của một chính quyền làm được việc nhưng quá
nhiều tai tiếng không? Câu trả lời do cảm nhận hơn lý luận. Nếu dân nghĩ việc
Hạ nghị viện bỏ phiếu truy tố tổng thống Clinton chỉ là ngón đòn đảng phái quá trớn của đảng Cộng Hòa thì
có lợi cho Gore. Trái lại nếu dân tha ông Clinton vì ông làm được việc, nhưng cũng quá mệt mỏi với không
khí vẩn đục tại Washington
và muốn một bầu không khí mới
thì có lợi cho Bush. (August 2000)
Trần Bình Nam
|
http://www.vnet.org/tbn
|