Chiến tranh khủng bố và con đường hóa giải
Trần Bình
Cuộc
chiến tranh mở đầu thế kỷ 21:
Khủng
bố là một cuộc chiến tranh mở đầu thế kỷ giữa thế giới Tây phương và thế giới
Hồi giáo. Và như mọi cuộc chiến tranh khác nó có thể
biến thành biển lửa thiêu đốt thế giới trước khi bị dập tắt.
Nguyên nhân đưa đến
trận chiến tranh khủng bố hôm nay có nguồn gốc sâu xa từ nhiều thế kỷ trước và
được bộc phát do những mâu thuẫn cao độ giữa thế giới Tây phương và thế giới
Hồi giáo trong nhiều thập niên qua. Nó bùng nổ lớn từ ngày 11/9/2001 sau khi tổ
chức khủng bố Al Qaeda của Osama bin Laden dùng máy bay dân sự làm hỏa tiễn tấn
công các cơ sở kinh tế, quốc phòng và chính trị của Hoa Kỳ.
Cuộc chiến bùng nổ
từ những ngày đầu của nhiệm kỳ 2001-2004 của tổng thống Bush, và vào cuối năm
nay (2004) khi Hoa Kỳ tiến hành cuộc bầu cử tổng thống 4 năm một lần thì đề tài
“làm thế nào để thắng chiến tranh khủng
bố” trở thành một đề tài tranh cử lớn. Tuy
vậy đối với nhiều người trận chiến tranh chống khủng bố chỉ mới khởi đầu mặc dù
dưới lăng kính thời gian cuộc chiến tranh chống khủng
bố của thế kỷ này đã có mòi lấn lướt hai cuộc đại chiến của thế kỷ trước. Trận đại chiến thứ nhất kéo dài 4 năm (1914-1918) và trận đại chiến
thứ hai đối với Hoa Kỳ cũng 4 năm (1941-1945). Có nhiều triển vọng cuộc
chiến chống khủng bố hôm nay sẽ là quan tâm chính của vị tân tổng thống Hoa Kỳ
trong suốt nhiệm kỳ tới, và sẽ là nguyên nhân tiêu hao tài sản quốc gia nếu
không muốn nói là nhân mạng. Và cùng với cuộc chiến tranh tại
Osama
bin Laden
Nói đến khủng bố là
nói đến Osama bin Laden, một cái tên nằm trong sổ đen của các cơ quan tình báo
Hoa Kỳ từ những ngày đầu của thập niên 1990. Osama bin Laden, một thanh niên
quốc tịch Saudi Arabia con nhà giàu có ăn học, năm 1980 bỏ nước tình nguyện
sang Afghanistan đánh Nga đã nhân cơ hội Hồng quân Nga không chịu nổi tổn thất
trong cuộc chiến mười năm (1979-1989) phải rút lui đã tổ chức đoàn người tình
nguyện chống Nga thành một lực lượng cơ sở chống Tây phương mà chính yếu là Hoa
Kỳ để bảo vệ quyền lợi của người Hồi giáo trên thế giới.
Vào buổi sáng ngày
11 tháng 9 năm 2001 khi một số người Hồi giáo cướp máy bay dân sự cho đâm vào
hai tòa nhà chọc trời của Trung tâm Mậu Thế giới tại New york và bộ Quốc phòng
Hoa Kỳ tại Hoa Thịnh Đốn thì các cơ quan tình báo Hoa Kỳ không nghi ngờ gì đó
là tác phẩm của Osama bin Laden, mặc dù đa số người Mỹ chưa hề nghe đến cái tên
lạ hoắc đó.
Quá
trình phát triển của Al Qaeda và Osama bin Laden:
Như đã nói, mười
năm kháng chiến (1979-1989) chống Liên bang Xô viết ở Afghanistan đã giúp cho
Osama bin Laden một cơ hội kết nạp và huấn luận một đội ngũ khủng bố.
Năm 1978 một nhóm
cộng sản
Osama bin Laden đến
Tháng 4 năm 1988,
khi Liên bang Xô viết tuyên bố sẽ rút quân ra khỏi
Thời gian đầu có
một sự khác biệt về đường lối đấu tranh giữa Osama bin Laden và Azzam. Azzam muốn chống Do Thái giúp
người Palestines là chính, trong khi Osama bin Laden
chủ trương chống Hoa Kỳ là sách lược hàng đầu. Cuối năm 1989 Azzam bị ám sát
chết, và Osama bin Laden trở thành người lãnh đạo duy nhất của al Qaeda.
Thiết
lập căn cứ tại
Cuối năm 1989, một
nhân vật trong chính quyền
Tháng 8 năm 1990
Saddam Hussein xâm lăng
Từ căn cứ ở Sudan,
Osama bin Laden thiết lập nhiều cơ sở tại Ai Cập, Jordan, Lebanon, Iraq, Oman,
Algeria, Lybia, Tunisia, Morocco, Somalia, Eritra, và liên kết với những tổ
chức Hồi giáo có sẵn tại Chad, Mali, Niger, Uganda, Miến điện, Thái Lan, Mã lai
á và Indonesia, Phi luật tân, Bosnia và ngay cả tại Tajikistan, một tiểu bang
thuộc Liên bang Xô viết cũ đang tranh đấu đòi tự trị. Tại Hoa Kỳ Osama bin Laden
đã liên lạc với tổ chức Hồi giáo Khifa có nhiều chi nhánh tại New York
(Brooklyn), Atlanta, Boston, Chicago, Pittsburgh và Tucson để tuyển mộ công dân
Hoa Kỳ theo Hồi giáo cho mạng lưới Al Qaeda. Trên thực tế, qua một thập niên
Osama bin Laden đã hình thành được một hệ thống trải rộng toàn thế giới và sẵn
sàng tuyên chiến với Hoa Kỳ bằng chiến tranh khủng bố.
Tâm
lý và căn bản chủ thuyết khủng bố của Osama bin Laden:
Tại sao một ý tưởng
ngông cuồng và sắt máu chủ trương giết người khác như ý tưởng của Osama bin Laden có thể thành hình và lại được sự đồng ý của hàng triệu
người trong khối Hồi giáo? Muốn trả lời câu hỏi căn bản này cần thông qua quá
trình phát triển tư tưởng của Osama bin Laden và hoàn cảnh kinh tế chính trị
trong khối Hồi giáo của những thập niên 1970 cho đến hôm nay.
Trước
hết là ảnh hưởng của Islam, tức đạo Hồi. Islam tiếng A Rập có nghĩa “đầu hàng”, đạo Islam là đạo tuân phục thượng đế (Allah) vô điều kiện.
Islam xuất phát từ
Islam
phát triển rất nhanh. Chỉ trong một thế kỷ Islam đã
bành trướng từ bán đảo
Trong thời gian đi
học Osama bin Laden bị ảnh hưởng bởi một nhà văn Hồi giáo Ai Cập, ông
Sayyid Qutb. Ông Sayyid du học Hoa Kỳ vào cuối thập niên
1940, và trở về hoàn toàn thất vọng. Ông ta cho thế giới Tây phương sa đọa vật chất. Và thế giới chỉ gồm có
hai thành phần, thứ nhất là những kẻ vô đạo hư hỏng và thứ hai là những tín đồ
tốt lành của Mohammed. Không có hạng người nào trung
gian ở giữa. Theo nhà văn Sayyid Qutb thành phần vô đạo có khả năng lôi
cuốn tín đồ của Mohammed vào vòng hư hỏng. Và tín đồ của Mohammed - tức người
Hồi giáo - có bổn phận phá tan thành trì những kẻ vô đạo để cứu lấy đạo.
Bên
cạnh ảnh hưởng của tôn giáo là khung cảnh lịch sử và các biến chuyển kinh tế.
Sau
Thế chiến I các nước Trung đông như
Trong thập niên
1980,
Tranh
chấp ảnh hưởng giữa
Về phương diện kinh
tế, trong thập niên 1970 và đầu thập niên 1980 nhờ tiền dầu hỏa, một số nước
Trung đông cải tổ xã hội không thông qua những bước phát triển bình thường.
Nhiều công trình vĩ đại được xây cất, giáo dục được
phát triển và một hệ thống trợ cấp cho dân sống sung túc gần như cho không được
thiết lập. Cuối thập niên 1980, do lạm phát sản xuất dầu hỏa, giá dầu hỏa xuống
thang phi mã, các kế hoạch kinh tế đã không mang lại lợi nhuận cần thiết. Trong khi đó dân số tăng và sự cắt giảm trợ cấp đã tạo nên những
xáo trộn trong xã hội, nhất là khi dân chúng thấy đa số tiền dầu hỏa chui vào
túi của một số ít người trong thành phần lãnh đạo.
Một số nước không
có dầu như Pakistan lúc đầu phát triển vững vàng, nhưng dần dần cũng bị khó
khăn vì kỹ nghệ không mang lại lợi nhuận cần thiết, bàn tay của chính phủ quá
nặng trên nền kinh tế và tham nhũng đã làm cho kinh tế của Pakistan ngưng trệ.
Chính sách của các nước này là ưu đãi thành phần ưu tú và không có chương trình
thị trường hóa kinh tế để tạo công ăn việc làm cho
giới trẻ. Các nước này giải quyết vấn đề thừa nhân lực bằng
cách cung cấp nhân công cho các nước có nhiều dầu hoặc các nước Tây phương.
Mặt khác chủ trương kỳ thị phụ nữ (một nguyên tắc của Hồi
giáo) đã làm cho khả năng kinh tế càng bị giới hạn.
Vào
thập niên 1990 tại một số các nước Hồi giáo số sinh quá nhiều cùng với tình
trạng kinh tế nói trên đã tạo ra một cuộc khủng hoảng tinh thần cho giới trẻ.
Trong khủng hoảng giới trẻ tìm lãnh tụ và Osama bin Laden
bổng trở thành người lãnh tụ gây nhiều cảm hứng cho họ.
Osama bin Laden
xuất hiện như người chống lại thế giới Tây phương và Hoa Kỳ có khả năng nhất
sau khi ông đã đầu tư tất cả tài sản và năng lực giúp Taliban đánh bại Liên
bang xô viết trong thập niên 1980, và đang có trong tay một tổ chức có tầm vóc
thế giới.
Tuyên
chiến với Hoa Kỳ:
Osama bin Laden tuyên chiến với Hoa Kỳ sau khi ông chạy trốn từ
Trong thời gian này
Turabi trong chính quyền
Áp
lực của Hoa Kỳ:
Trong thời gian này
Hoa Kỳ và các nước Tây phương, cũng như một số quốc gia Hồi giáo ôn hòa như Ai
Cập, Syria, Jordan (ngay cả Lybia) áp lực Sudan không nên giúp đỡ các tổ chức
khủng bố. Áp lực mạnh nhất do Hội đồng Bảo an Liên hiệp quốc áp đặt lên Sudan
tháng 4 năm 1996 sau khi Sudan không chịu giao nạp những tay khủng bố ám sát
hụt tổng thống Ai Cập Hosni Mubarak tại Ethiopia tháng 6 năm 1995. Những tay khủng bố này là đàn em của Osama bin Laden.
Cuối cùng
Do những nguồn tài
chánh khổng lồ Osama bin Laden mang lại cho
Vào năm 1998 có thể nói Osama bin Laden có một lực lượng
khủng bố có quy mô toàn thế giới và sẵn sàng để tấn công Hoa Kỳ. Phát súng khởi
đầu là hai cuộc tấn công hai tòa đại sứ Mỹ tại Nairobi (Kenya), và Das-es-Salaam
(Tanzania) tháng 8 năm 1998, và chiến hạm Cole của Hoa Kỳ tháng 12 năm 2000
trước khi tấn công vào các trung tâm huyết mạch của Hoa Kỳ như kinh tế, quốc
phòng và chính trị như đã được thực hiện ngày 11/9/2001.
Kế
hoạch dùng máy bay dân sự làm hỏa tiễn:
Năm 1993 sau khi
đặt bom Trung tâm Mậu dịch Thế giới tại New York, Khalid Sheikh Mahammed, một
phụ tá thân tín của Osama bin Laden (hiện đang bị Hoa Kỳ giam giữ) thấy rằng
cách đánh phá đó không có hiệu quả lắm, cần phải quan niệm một cách đánh phá khác
dùng máy bay dân sự thay hỏa tiễn. Mùa xuân năm 1999 Osama
bin Laden đã thảo luận kế hoạch đánh phá này với Khalid Sheikh Mahammed tại
Bước
quan trọng nhất là đưa người vào Hoa Kỳ và cho học lái máy bay. Sự thành công khâu này của al Quada cho thấy sự thất bại của hai cơ
quan CIA và FBI. al Quada đã giả giấy tờ, tên
tuổi để chuyển người và chuyển tiền vào Hoa Kỳ mà không bị các cơ quan an ninh
Hoa Kỳ khám phá. Số tiền được chuyển vào Hoa Kỳ để yểm trợ công tác lên đến nửa
triệu mỹ kim.
Trong buổi báo cáo
tình báo hằng ngày hôm 6/8/2001 (5 ngày trước cuộc tấn công) tổng thống Bush
được báo cáo rằng: “Osama bin Laden nhất
quyết tấn công nội địa Hoa Kỳ”, và trong phần kết luận bản báo cáo ghi: “cơ quan tình báo không thể xác nhận một cái
tin lớn từ một nguồn tin từ năm 1998 rằng Osama bin Laden muốn cướp máy bay dân
sự Hoa Kỳ để đòi trả tự do cho Umar Abd al-Rhaman và những kẻ quá khích khác đang
bị Hoa Kỳ giam giữ.” Nhưng buổi làm việc hôm đó trôi qua như mọi buổi sáng
khác. Không ai tỏ vẻ quan tâm gì đặc biệt. Mọi người
hiểu “cướp máy bay” là cướp máy bay
để yêu sách này nọ như từng xẩy ra trong quá khứ. Không ai nghĩ là cướp máy bay
để biến nó thành một hỏa tiễn.
Nhìn
lại, kẽ hở lớn nhất của tổ chức tình báo Hoa Kỳ là sự phân nhiệm giữa tình báo
hải ngoại của CIA với tình báo nội địa của FBI. Tình
báo hải ngoại chỉ lo chuyện hải ngoại và không ngừng cảnh giác những cuộc tấn
công của khủng bố vào quyền lợi của Hoa Kỳ tại hải ngoại. Tình báo nội
địa chỉ lo canh chừng hoạt động của những tổ khủng bố đang mai phục sâu trong
nước Mỹ. Không ai nghĩ rằng Al Qaeda sẽ đưa người từ nước ngoài vào để thực
hiện một cuộc tấn công quy mô trên nước Mỹ. Mặt khác nếu bộ ngoại giao Hoa Kỳ
thường xuyên phổ biến các bản cảnh giác áp dụng cho người Mỹ tại hải ngoại, các
cơ quan an ninh nội địa chỉ làm công việc canh chừng ai vi phạm luật lệ thì bắt
chứ không làm công việc ban hành những chỉ thị cảnh giác. Mặc khác, kẽ hở này
tuy do tổ chức, đã trở thành một kẽ hở lớn hơn do tâm lý tự tin của người Mỹ
rằng nội địa Hoa Kỳ là một vùng đất bất khả xâm phạm. Cơ quan hàng không dân sự
FAA là cơ quan duy nhất có thẩm quyền cảnh giác an
ninh về hành khách, nhưng FAA cũng chỉ làm lấy lệ. Ngoài ra sự ra vào biên giới
không được kiểm soát chặt chẽ, không có sự theo dõi
hành tung của các thành phần bị nghi ngờ, các cơ quan cảnh sát tiểu bang và các
đơn vị hành chánh nhỏ hơn không được cảnh giác, và dân chúng không được báo động.
Bản
báo cáo của Ủy ban Liên đảng:
Hôm
thứ Năm
Bản
báo cáo dày 567 trang chứa đựng đầy đủ các mặt của vấn đề. Bản báo cáo
đã quy trách những khiếm khuyết của bộ máy hành chánh, của cơ quan tình báo,
của quốc hội qua hai triều tổng thống Clinton và George Bush, nhưng không minh
danh chỉ trích vị tổng thống nào, và kết luận rằng nếu ai cũng đã làm tròn nhiệm vụ
thì có thể đã ngăn chận được cuộc khủng bố ngày 11/9. Hôm công bố ông Thomas
Kean, Chủ tịch ủy ban điều tra, một đảng viên Cộng Hòa, đương kim Viện trưởng
Viện Đại học Drew ở New Jersey, nguyên thống đốc bang New Jersey đã nói như
sau:
“Hôm 11/9/2001 19 tên khủng bố trang bị dao
nhỏ, dụng cụ cắt hộp giấy và ống xịt tiêu cay mắt đã lọt qua được lưới an ninh
của một quốc gia hùng mạnh nhất thế giới, và đã đánh chúng ta một đòn chí tử
đồng thời làm thay đổi trật tự của thế giới.
Tôi muốn ngừng đây để hỏi quý vị, hôm
đó quý vị nghĩ gì: đau
thương và mất mát phải không? Nhưng chúng ta đã nắm tay nhau người già cũng như người trẻ, giàu cũng như nghèo,
không ai nghĩ mình là người Cộng hòa hay Dân chủ, đoàn kết thành một khối. Trong đau thương và mất mát chúng ta nhận chân ra được là một quốc
gia chúng ta phải làm gì, và chúng ta đã làm được những điều đó.
Nhưng chúng ta cũng phải thành thật
nhìn nhận rằng chúng ta đã
không chuẩn bị. Chúng ta không thấy được dấu
hiệu của sự đe doạ hiển hiện qua thời gian. Qua bản
tường trình này quý vị sẽ thấy sự thất bại của chúng ta về chính sách, về quản
trị về khả năng đáp ứng và nhất là chúng ta thiếu óc tưởng tượng.
Ủy ban Điều tra của chúng tôi có được
cơ hội nhìn lại sự việc nên đối trước những kẻ khủng bố đầy âm mưu, xảo quyệt
và nhiều phương tiện chúng tôi không biết chắc chúng ta có thể ngăn ngừa cuộc
khủng bố không. Nhưng chúng tôi có thể kết luận một cách vũng chắc rằng những
gì chính phủ Hoa Kỳ đã làm trước ngày 11 tháng 9 năm 2001 đã không làm hỏng kế
hoạch cũng như làm trì hoãn cuộc tấn công của tổ chức Al Qaeda.
Sự khiếm khuyết của
chúng ta kéo dài nhiều năm qua nhiều bộ máy chính quyền. Chúng tôi không
thể dẫn chứng một cá nhân lãnh đạo nào chịu trách nhiệm, nhưng điều này không
có nghĩa mọi cá nhân, mọi cơ quan chính quyền được miễn sự quy trách. Bất cứ một viên chức cao cấp nào trong bộ máy chính quyền Hoa Kỳ
trong suốt thời gian liên hệ đều có một trách nhiệm nào đó.
Trong tinh thần đó
bản tường trình này không có mục đích quy trách nhiệm. Ủy ban điều tra
đã soát duyệt lại những gì đã xẩy ra để có thể nhìn tới trước và đề ra những
phương cách ngăn ngừa những cuộc tấn công trong tương lai”
Điều
quan trọng là bản báo cáo đã nêu ra nguyên nhân sâu xa của chiến tranh khủng bố
là sự thù hận giữa người Hồi giáo và thế giới Tây phương kết quả của sự tích
lũy sai lầm về chính sách và về nhận định của cả hai phía.
“Từ ngày 11/9/2001 đến nay Hoa Kỳ và các
nước đồng minh đã triệt hạ chính quyền Taliban tại Afghanistan là chính quyền
đã dung dưỡng tổ chức Al Qaeda, và đã giết hoặc bắt giữ hầu hết các tay khủng
bố chủ chốt. Tuy vậy khủng bố vẫn tiếp diễn. Chúng ta
đã ngăn chận nhiều kế hoạch khủng bố, nhưng ai cũng đồng ý rằng thế nào cũng có
những cuộc khủng bố khác sẽ xẩy ra.”
Tại
sao vậy? Theo Ủy ban điều tra, “vì
Al Qaeda đại diện cho một hệ ý thức chứ không phải chỉ là sự kết hợp của một số
người. Một ý thức, cũng như một tôn giáo có thể bàng bạc sống dù không có ai
dẫn dắt. Hiện nay Osama bin Laden không còn có nhiều khả năng tổ chức những
cuộc đánh phá chúng ta, nhưng ngay cả khi anh ta bị bắt hay bị giết chúng ta cũng
không chấm dứt được những cuộc khủng bố. Cái ý thức chống Tây
phương của anh ta vẫn sống và vẫn có khả năng truyền bá. Nhờ nỗ lực tấn
công của chúng ta đánh vào sào huyệt của Al Qaeda, và những biện pháp đề phòng
trong nước, chúng ta hiện được an toàn hơn, nhưng chúng ta không hoàn toàn có an ninh.”
Tuy vậy nhìn lại
tình trạng đối phó của Hoa Kỳ Ủy ban đã nhấn mạnh đến sự thiếu óc tưởng tượng của những người lãnh đạo và của bộ máy an ninh quốc gia. Ủy ban cho rằng sống bên cạnh sự đe đọa,
những người lãnh đạo không ý thức đúng mức của sự đe dọa đó. Trước cuộc tấn
công ít người Mỹ biết đến tổ chức Al Qaeda vì chính quyền, quốc hội và truyền
thông đã không quan tâm đúng mức, mặc dù tin tức tình báo cho thấy Al Qaeda
chuẩn bị tấn công Hoa Kỳ ngay trên đất nước này. Không ai
tưởng tượng rằng nhóm Al Qaeda có thể làm những việc động trời và có khả năng
tổ chức như vậy. Người ta cho rằng Al Qaeda cũng chỉ là một nhóm khủng
bố nếu có nguy hiểm hơn các nhóm khác một chút cũng không sao, đến đâu trị đó là vừa. Hoa Kỳ có khả năng vô biên, tình báo Hoa Kỳ giỏi không có gì phải
lo quá đáng. Bản tường trình viết rằng, cho đến ngày
Làm
thế nào để chống khủng bố? Ủy ban điều tra có hai đề nghị. Thứ nhất là tổ chức lại ngành tình báo. Thứ
hai là Hoa Kỳ cần duyệt xét lại chính sách toàn cầu.
Về tình báo Ủy ban
đề nghị tổng thống bổ nhiệm một Giám đốc
tình báo quốc gia phụ tá bởi một Phó
giám đốc để chỉ huy tất cả 15 cơ sở tình báo hiện có của Hoa Kỳ. Và thiết
lập dưới quyền vị Giám đốc này một Trung
Tâm quốc gia chống khủng bố. Trong 15 cơ sở tình báo hiện nay thì Ủy ban đề
nghị đặt ba cơ sở quan trọng nhất là CIA, FBI và Tình báo quân sự dưới quyền trách
nhiệm của vị Phó Giám đốc. Các cơ sở
tình báo khác như cơ sở phụ trách vũ khí giết người tập thể, phụ trách về ma
túy, phụ trách về Liên bang Nga, Trung quốc, Đông Á, Trung Đông v.v... nằm trực tiếp dưới quyền của ông Giám đốc.
Về chính sách, Ủy
ban đề nghị Hoa Kỳ duyệt xét lại chiến lược toàn cầu, thay đổi chính sách ngoại
giao, tạo tình giao hảo tốt với thế giới Hồi giáo để nhóm Osam bin Laden không có đất tuyên truyền và tuyển mộ đoàn viên đánh
phá Hoa Kỳ. Nói cách khác là hóa giải hận thù.
Hoa Kỳ là một quốc
gia hùng mạnh nhất trên thế giới hiện nay. Và khi Hoa Kỳ
tuyên chiến với khủng bố Hoa Kỳ không thể thua. Nhưng
đánh chuột cũng không tránh được đổ vỡ trong nhà, ở đây là sự đổ vỡ của thế giới.
Cho nên khuyến cáo của Ủy ban điều tra cuộc tấn công
Trần
Bình
Tài
liệu tham khảo:
“The
9/11 Commission Report”: Final Report of the National Commission on Terrorist
Atacks upon the
Trần Bình
|
http://www.vnet.org/tbn |