Nói chuyện với Hội Khoa Học & Kỹ Thuật Việt
nhân ngày ra mắt “Đặc San 2002: Quan Điểm Về Việc Phát Triển Việt
ngày 29 tháng 3 năm 2003 tại Little Saigon –
Trần Bình
Hôm
nay tôi rất vinh dự được Hội Khoa Học và Kỹ Thuật Việt Nam (KH&KTVN) mời phát
biểu nhân buổi ra mắt tập Đặc San 2002 chủ đề: “Quan Điểm Về Việc Phát Triển Việt
Nam” vừa mới in xong và phát hành tháng Giêng năm nay. Tập Đặc San này đúc kết
những suy nghĩ và ưu tư của các chuyên viên, kỹ thuật gia, cựu viên chức chính
quyền cũ, và một số người có một ít kinh nghiệm qua một thời gian ngắn làm việc
trong bộ máy chính quyền tại Việt Nam sau năm 1975 về vấn đề phát triển Việt
Nam và được trình bày trong buổi hội thảo “Phát Triễn Việt Nam” ngày 18 tháng
11 năm 2001 tại đại học cộng đồng Santa Ana do Hội KH&KTVN tổ chức. Có thể nói tập Đặc San đã bao gồm được tất cả các khía cạnh của vấn
đề phát triển Việt
Vấn đề tôi sẽ trình bày hôm nay là: vấn
đề sông Cửu Long đối với việc phát triển Việt Nam và những công trình thủy điện
của Trung quốc đã và đang thực hiện trên thượng nguồn sông Cửu Long bên Vân Nam
ảnh hưởng như thế nào đến sự phát triển đó, và chúng ta phải làm gì.
Đây không phải là
một vấn đề mới mẻ. Một số quốc gia hạ nguồn sông Cửu Long gồm Lào, Thái,
Kampuchia và Việt Nam đã thành lập “Ủy hội
sông Mê Kông” để phối hợp các chương trình phát triển đồng có lợi với nhau
(Trung quốc và Miến Điện chỉ tham dự với tư cách quan sát viên). Về phía hải ngoại, nhiều tạp chí, nghị luận và chuyên môn cũng đã đề
cập đến vấn đề này. Quí vị trong Mekong Forum đã dành trọn một số và Tập
san Đi Tới ở Montréal, Canada dành trọn một số khác để nói về sự quan trọng của
sông Cửu Long đối với kinh tế Việt Nam. Và trong Đặc san 2002 của Hội
KH&KTVN ra mắt hôm nay cũng có một bài khá dài của kỹ sư Nguyễn Minh Quang
“Nhận xét về trận lụt năm 2000 ở đồng bằng sông Cửu Long” qua đó ông Quang cho độc
giả thấy nguyên nhân của vụ lũ lụt và qua đó những bài học cần rút tỉa.
Người Việt
Nhưng vấn đề được đặt ra là cái tài
nguyên thiên nhiên do sông Cửu Long mang lại có bất biến với thời gian không? Câu trả lời là “không”, vì với khả năng khoa học và kỹ thuật bây giờ
sức người có thể tác động rất mạnh vào thiên nhiên. Và nếu sự tác động này
thiếu nghiên cứu (như trường hợp đào kênh, đắp đường lộ thiếu kế hoạch
toàn bộ tại châu thổ sông Cửu Long trong 20 năm qua) hay lệch lạc vì nước
này có ưu thế thiên nhiên không quan tâm đến quyền lợi của nước khác (như việc
Trung quốc xây dựng bừa bãi các đập thủy điện ở thượng nguồn sông Cửu Long
trong tỉnh Vân Nam) nó có thể có ảnh hưởng đến thiên nhiên và quyền lợi của quốc
gia khác.
Tiến sĩ Trần Tiễn Khanh trong bài viết
“Cái chết của một dòng sông” đăng tải trên nhiều tờ báo hải ngoại cho biết rằng
Trung quốc có một chương trình phát triển dài hạn tỉnh Vân Nam khởi đầu từ thập
niên 1970, qua đó Trung quốc dự tính xây dựng ít nhất là 8 đập thủy điện nơi thượng
nguồn sông Cửu Long. Đập đầu tiên là đập ManWan xây xong năm 1993 có sức sản xuất
1500 MegaWatt (trung bình nếu mỗi gia đình dùng 1000 Watt đập Manwan có thể dùng
để cung cấp điện lực cho 1 triệu ruỡi gia đình). Đập
Dachaoshan (Đại Chiếu Sơn) xây xong tháng 12 năm vừa qua có công suất 1350 MW.
Một đập khác là đập Xiaowan vừa được khởi
công vào tháng giêng năm 2003 dự trù hoàn tất vào năm 2013 và có công suất là
4200MW. Chi phí xây cất đập Xiaowan là 4 tỉ mỹ kim. Năm đập khác đang ở giai đoạn họa đồ, và sẽ lần lượt hoàn tất trong
hai thập niên tới.
Sự xây dựng các đập thủy điện này ảnh
hưởng đến môi thái của toàn bộ rừng núi, đất đai chung
quanh dòng nước của sông Cửu Long chảy qua các nước hạ nguồn nhưng không thấy
quốc gia nào tỏ vẻ lo âu. Các cơ sở kinh tế tài chánh Liên hiệp
quốc mà quan trọng nhất là Ngân Hàng Thế Giới hình như cũng chưa để tâm tới.
Một phần vì Trung quốc không tiết lộ nhiều chi tiết kỹ thuật về các dự án xây cất
của mình, một phần Trung quốc trấn an các nước hạ nguồn rằng họ đã khảo sát kỹ
lưỡng về ảnh hưởng môi sinh, dòng nước.
Trung quốc lý luận rằng: “Các đập thủy
điện ngăn nước giúp giảm lũ lụt vào mùa mưa và giữ nước lại cho mùa hè hạ nguồn
khỏi bị khô cạn” Điều đó đúng nhưng Trung quốc không trả lời các câu hỏi như:
“Nếu gặp mùa mưa quá lớn, đập tràn phải xã nước, hạ nguồn bị nước tràn đột ngột
sinh ra lũ lụt thì sao.”, và “nếu gặp hạn hán thượng nguồn giữ hết nước cho đập,
hạ nguồn khô cạn, nước biển tràn vào làm nhiễm mặn đồng ruộng thì sao?”
Nói cách khác khi trời trở chứng (như
mưa lụt lớn hay nắng hạn lâu ngày) thì dòng nước sông Cửu Long chảy qua các nước
hạ nguồn hoàn toàn nằm trong tay của Trung quốc. Vụ “lụt
sông Cửu Long năm 2000” kỹ sư Nguyễn Minh Quang cho nguyên nhân do sự đào sông
và xây đường không có kế hoạch trong thời gian từ 1980 đến năm 2000, nhưng biết
đâu ảnh hưởng của đập Manwan đối với trận lụt này cũng không phải là không đáng
kể.
Nhưng điều quan trọng nhất đối với
châu thổ sông Cửu Long là phù sa. Các đập sẽ giữ phù sa, nước sông càng ngày càng nghèo phù sa, đồng ruộng khô cằn
dần và nhiễm mặn. Việt
Kinh
tế gia Đinh Hinh, viên chức của Ngân Hàng Thế Giới (World Bank) phụ trách vùng
Tây Phi hiện làm việc tại Hoa Thịnh Đốn (và là chuyên viên một thời phụ trách
nghiên cứu một mô hình phân phối nước của con sông Eupharates cho ba nước Thỗ
Nhĩ Kỳ, Iraq và Syria đưọc 3 nước này công nhận và hiện đang còn hiệu lực áp dụng)
khi được hỏi ý kiến về vấn đề xây cất của Trung quốc nơi thượng nguồn sông Cửu
Long đã cho biết đó là điều ông ta hết sức lo lắng. Ông Đinh Hinh nói rằng nếu
không ai làm gì hết cứ để cho Trung quốc tiếp tục các kế họach thủy điện của họ
tại Vân Nam như hiện nay thì hậu quả đối với các nước hạ nguồn sẽ vô cùng to lớn
và thê thảm trong vòng một trăm năm tới. Ông ta nghĩ không thể chờ Ngân Hàng Quốc
Tế có sáng kiến nghiên cứu mô hình phân phối nước của sông Mêkông như họ đã làm
ở Trung Đông. Cách tốt nhất là các nước hạ nguồn (mà nhất là
Việt
Sự de dọa này các nước trong Ủy hội sông Mê Kông (trong đó
có Việt
Gần
đây một chuyên viên Việt Nam có chân trong Ủy hội sông Mê Kông khi được hỏi họ
có biết những hệ lụy của các đập thủy điện Trung quốc đối với tương lai kinh tế
Việt Nam không và chính quyền hiện nay có những biện pháp gì để ngăn ngừa thì
chuyên viên đó nói biết hậu quả nhưng họ không làm gì được vì hiện nay đối với
Bộ chính trị vấn đề này là một vấn đề chính trị chứ không còn trong lĩnh vực của
các chuyên viên nữa. Ngày 16/3 vừa qua có một “Hội nghị Toàn Cầu Về Nguồn Nước”
họp tại Kyoto, ông Bùi Đình Thiện đại diện cho chính quyền Việt Nam trong Ủy hội
sông Mêkông đi tham dự. Đây là một dịp rất tốt để Việt Nam lưu ý cộng đồng quốc
tế về việc xây cất của Trung quốc nhưng rất tiếc khi được cô Ánh Trân một phóng
viên của đài Tiếng Nói Tự Do Á Châu phỏng vấn hỏi các kế họach xây cất của
Trung quốc nơi thượng nguồn có đe dọa gì đối với các nước hạ nguồn không, ông
trả lời: “không bị đe dọa gì nhiều”.
Với tình hình này, tôi có một đề nghị đối với Hội KH&KT
Việt
Đã
đành chính quyền Việt
Hãy nhìn bản đồ Việt
Trước bức tranh đó, không một chính quyền có trách nhiệm nào
có thể ngồi yên không hành động. Và người Việt, trong nước cũng như hải ngoại không ai có thể ngồi yên
không lên tiếng.
Xin kính chào qúi vị.
Trần Bình
Tài liệu tham khảo:
1.
“Asian Development Bank Studies More
2.
“Officials warn against degrading environment along
3.
“Cái chết của một dòng sông” Ts. Trần Tiễn Khanh
4.
“The Voice of America” chương trình Việt ngữ, cô Phương
Lan phỏng vấn Ts. Trần Tiễn Khanh về “Cái chết của một dòng sông”
5.
“Tiếng Nói Tự Do Á Châu” cô Ánh Trân phỏng vấn ông Bùi Đình Thiện, đại diện Việt
Nam trong Ủy hội Sông Mêkông tham dự hội nghị “Toàn Cầu về Nguồn Nước” tại
Kyoto ngày 16/3/2003.
6.
Tạp Chí Đi Tới, số chủ đề “sông Mekông”
7.
“Nhận Xét về Trận Lũ Lụt năm 2000 ở đồng bằng sông Cửu
Long” kỹ sư Nguyễn Minh Quang (Đặc San 2002: Quan Điểm Về Việc Phát Triển Việt
8.
“Thử Tìm Hiểu Những Nguyên Nhân Lũ Lụt Lớn tại Đồng Bằng
Sông Cửu Long” Ts. Trần Tiễn Khanh (8/2001)
Trần Bình
|
http://www.vnet.org/tbn |