Một Thế Giới
Nhiễu Nhương
Trần Bình
Ngày 28 tháng 4 chương
trình “60 minutes II” của đài truyền
hình CBS cho lên một số hình ảnh tù nhân người
Trả lời câu hỏi này
không đơn giản.
Có chiến tranh thì
có chém giết và hận thù. Có chiến tranh thì có nhà tù giam giữ tù nhân. Và có tù
nhân thì có nhu cầu khai thác tin tức tình báo cần thiết cho chiến trường. Cho
nên những cảnh tra tấn tù nhân để lấy tin ngay ngoài chiến trường hay trong các
trại tù vẫn thường xẩy ra. Đó là nói về thời kỳ của chiến tranh quy ước.
Nhưng thế giới chúng ta đang sống thay đổi nhiều trong nửa
thế kỷ qua bởi cuộc chiến tranh lạnh, và thay đổi nhiều hơn nữa sau khi Liên
bang Xô viết sụp đổ. Các cuộc tranh chấp trên thế giới biến đổi hình dạng. Các
dân tộc thiểu số đứng lên đòi quyền tự quyết. Chiến tranh đòi quyền lập quốc.
Chiến tranh chủng tộc. Chiến tranh nhuốm màu sắc tôn giáo. Và diễn ra dưới hình
thức du kích nhiều hơn là chiến tranh quy ước.
Tại
Trong buổi điều
trần trước liên ủy ban quân vụ quốc hội Hoa Kỳ ngày 7 tháng 5 vừa qua ông bộ trưởng
quốc phòng Donald Rumsfeld không trả lời được câu hỏi đơn giản: “Ai có trách
nhiệm về trại tù Abu Ghraib?” của Thượng nghị sĩ John McCain. Điều này chứng tỏ
có một lỗ hổng lớn trong hệ thống chỉ huy cai quản các trại tù tại
Tháng 8 năm 2003,
chuẩn tướng Geoffrey Miller, giám đốc trại tù tại Guantanamo được cử đến quan sát
trại tù Abu Ghraib và sau đó khuyến cáo rằng lực lượng canh gát và giữ trật tự
của trại (nhiệm vụ của quân cảnh) cần tạo
điều kiện để nhân viên tra hỏi (nhiệm
vụ của tình báo quân sự) dễ khai thác tin tức. Mấy chữ tạo điều kiện trong bản khuyến cáo của Chuẩn tướng Miller là nguyên
nhân đưa đến sự khủng bố thể xác và tinh thần tù nhân. Chuẩn tướng Miller đã áp
dụng phương pháp này tại trại Guatanamo và thấy có kết quả. Có điều chuẩn tướng
Miller không thấy là trại tù Guantanamo và trại tù Abu Ghraib khác nhau. Guantanamo
là trại tù nhỏ và khép kín. Những vi phạm ở đó không dễ bị phanh phui. Trái lại
trại Abu Ghraib giam 8.000 tù nhân và một đội ngũ quân cảnh, nhân viên CIA, tình
báo quân sự, nhân viên an ninh dân sự đông đảo thì những cảnh hành hạ làm nhục
tù nhân để tạo điều kiện điều tra không
thể nào dấu kín được.
Do khuyến cáo của
chuẩn tướng Miller, tháng 11/2003 Trung tướng
Ricardo Sanchez, tổng chỉ huy các lực lượng bộ binh tại Iraq đặt trại tù
Abu Ghraib dưới quyền của ngành tình báo quân sự với mục đích để sĩ quan tình báo
có thể ra lệnh cho quân cảnh tạo điều
kiện trước khi đưa tù nhân đến phòng thẩm vấn.
Trong hoàn cảnh
chiến tranh du kích, hằng ngày có nhiều quân nhân Hoa Kỳ bị giết nên các trại tù
có nhu cầu khai thác tin tức tình báo nhanh chóng để kịp thời chận trước các cuộc
tấn công. Nhu cầu khai thác tin tức tình báo này dẫn tới sự quá tay của nhân viên
quân cảnh mà họ xem chỉ là làm theo lệnh trên.
Vào tháng giêng
2004 Hồng Thập Tự quốc tế đã thông báo cho bộ tư lệnh quân đội tại Iraq về sự hành
hạ thể xác và tinh thần của tù nhân. Tướng Sanchez đã cử Thiếu tướng Antonia Taguba
mở cuộc điều tra. Cuộc điều tra cho thấy có sự hành hạ tinh thần và thể xác tù nhân,
thậm chí có vài tù nhân bị hành hạ đến chết.
Nhiều người ngạc
nhiên tại sao trong số những sĩ quan quân cảnh có nhiệm vụ canh gác tù không có
ai báo cáo với cấp trên, và tại sao bộ quốc phòng Hoa Kỳ khi đọc báo cáo của Thiếu
tướng Antonia Taguba lại không có hành động gì để chận đứng những sự bạo hành tù
nhân như trên. Nhưng tâm lý của sĩ quan và tướng lãnh ngoài chiến trường là che
dấu những hành động bạo hành của quân nhân dưới quyền để tránh trách nhiệm. Cũng
trong tâm lý đó ông bộ trưởng Donald Rumsfeld đã không vội vàng báo cáo đầy đủ
những sự việc tàn ác này cho tổng thống, và hình như cũng không có biện pháp nào
để ngăn chận.
Trong chiến tranh
Việt Nam cũng có một vụ che dấu tương tự. Tháng 3 năm 1968 một đại đội thuộc sư
đoàn tân lập Americal của Hoa Kỳ do đại úy Calley chỉ huy trong một vụ càn quét
đã giết hơn 200 thường dân gồm đa số là đàn bà, trẻ con và người già cả tại Mỹ
Lai trong tỉnh Quảng Ngãi. Trung úy Thompson lái máy bay trực thăng tham dự trận
càn đã liều cứu một số đàn bà con nít khỏi bị giết và sau đó báo cáo lên cấp trên
vụ thảm sát, nhưng Chuẩn tướng Samuel Koster, tư lệnh sư đoàn Americal đã ém nhẹm,
không báo cáo lên cấp trên cũng như không ra lệnh điều tra nội bộ.
Phản ứng chung của
dân chúng Hoa Kỳ trước vụ Abu Ghraib là kinh ngạc lẫn kinh tởm. Một số không ít
cảm thấy buồn. Buồn cho thế giới nhiễu nhương. Con người càng lúc càng sa đọa
tinh thần. Hình như cái nguyên tắc “giết
nếu không sẽ bị giết” ngoài chiến trường đang trở thành một nguyên tắc hơn
thua của chiến tranh ở bất cứ nơi đâu. Trại tù trở thành một phần của chiến trường.
Tại đó người ta đánh, giết, khai thác để cho binh đội của mình khỏi bị bắn giết.
Nhưng có nhất thiết
vụ Mỹ Lai tại Việt Nam cũng như vụ Abu Ghraib là một bằng chứng những giá trị
người Mỹ thường xiểng dương như tôn trọng con người, nhân quyền và dân chủ là
giả dối không?
Không, trái lại là
khác. Những vụ bạo hành và giết chóc xẩy ra nhiều nơi trên thế giới, nhưng không
có một quốc gia nào mà khi sự việc được phanh phui dân chúng và chính quyền đã phản ứng một cách quyết liệt như tại Hoa Kỳ. Trong
cuộc chiến tranh tái chiếm Việt Nam từ năm 1946 đến 1954 quân đội Pháp đã có những
hành động giết chóc và tàn bạo không khác vụ Mỹ Lai hay Abu Ghraib nhưng các giới
chức cao cấp và truyền thông của Pháp đã đồng lõa dấu nhẹm.
Vụ Mỹ Lai, trái lại,
các quan chức quân sự Mỹ chỉ ém nhẹm được một năm. Một năm sau khi ông Donald
Ridenhour, một cựu quân nhân tập trung lời khai và của các quân nhân trong đại đội
của đại úy Calley gởi đến cho ít nhất 30 viên chức quân sự và đại diện dân cử thì
nội vụ được phanh phui và tháng 11 năm 1969 đại úy Calley bị truy tố trước tòa án
quân sự và tháng 3 năm 1971 ông ta bị kết án 10 năm tù ở.
Vụ Abu Ghraib sau
khi đài CBS phanh phui, nếu người A Rập trên toàn thế giới phẫn nộ dân chúng
Hoa Kỳ cũng phẫn nộ không kém. Ông bộ trưởng quốc phòng Donald Rumsfeld phải ra
điều trần trước Quốc hội Hoa Kỳ, công khai nhận lỗi không chu toàn trách nhiệm và
có thể sẽ phải từ chức. Và tổng thống Bush nói rằng những hành động đó là dã
man, không phản ánh những giá trị của Hoa Kỳ, và xin lỗi nhân dân Iraq. Cuộc điều
tra đang được tiến hành, những người có trách nhiệm sẽ bị đưa ra tòa.
Vu Abu Ghraib cho
chúng ta thấy sự quan hệ giữa người dân và định chế chính trị. Con người vốn không
tính bản thiện cũng không tính bản
ác. Hành động của một người trước một tình huống là sản phẩm của giáo dục và
truyền thống và những điều kiện hiện tại. Trong điều kiện chiến tranh, chiến
tranh càng bạo tàn và càng vô quy ước một người lính vốn hiền lành có thể trở nên
hung dữ và có khuynh hướng hành xử vô quy ước.
Nhưng một xã hội
có trình độ, có truyền thống tôn trọng nhân quyền, dân chủ và tự do ngôn luận sẽ
không bao giờ chấp nhận và bênh vực những hành động bạo tàn và hung dữ xâm phạm
nhân cách của kẻ khác dù nhân danh bất cứ cái gì, như phản ứng của dân chúng và
chính phủ Hoa Kỳ trước vụ Mỹ Lai cách đây ba thập niên và vụ Abu Ghraib hiện
nay.
Ít nhất đó là chỗ
trở về để tìm thấy sự bình an của tâm hồn trước một thế giới nhiễu nhương.
Trần Bình
Trần Bình
|
http://www.vnet.org/tbn |