Nghĩ Gì Về "Một
Cái Nhìn Trở Lại"
của ông Trần Độ
Trần Bình
Cuối tháng
11/98 trong nước chuyển ra một thiên bút ký mang tựa đề "Một Cái Nhìn Trở
Lại" của ông Trần Độ, một cựu tướng lãnh cộng sản hồi hưu. Thiên bút ký dài 23 trang nếu in bằng chữ nhỏ, trên 30 trang nếu in
bằng chữ cỡ thường. Đây không phải lần đầu tiên ông
Trần Độ lên tiếng về các vấn đề liên quan đến đất nước. Nhưng thiên bút ký dài này mang tính chất nghiên cứu hơn và bộc lộ
nỗi lòng của ông hơn.
Ông Trần Độ
năm nay 75 tuổi, và theo lời ông "tôi đã sống 75
năm trong 100 năm sôi động vừa qua. Tôi đã trải và nghiệm ra
nhiều điều, nhiều lẽ. Những trải nghiệm này có nhiều điều hay và tốt. Nhưng cũng có những điều đau. Tôi ghi lại để
tôi ngẫm cùng tôi, nhưng những điều suy ngẫm ấy có thể giúp ích cho con cháu
sau này, cho dù chúng cũng có những trải nghiệm của chúng."
hai câu thơ của Bùi Minh Quốc để tả Ông Trần Độ trung thực ghi lại
cái đau của ông về những sai lầm của đảng cộng sản Việt
Nhưng ông tiếc, sau khi thống nhất, "không những Đảng và
dân đã là hai, mà ngay trong Đảng cũng thành hai. Một Đảng
gồm những người không có chức vụ hoặc chức vụ thấp. Một Đảng gồm những
người có chức vụ cao và quyền lực, quyền lợi cao.".
Ông trích dẫn nỗi lòng của những đảng viên không có chức vụ hoặc chức vụ thấp:
"Trọn
tuổi xuân ta hiến dâng cuồng nhiệt
Lại đúc nên chính cỗ máy này!"
Ông Trần Độ phân tích rằng có sự thể như vậy vì "ý thức
giai cấp" sai đường giả dối. Cái gì cũng "công", cũng
"nông" và đánh giá thấp mọi tầng lớp khác, trong khi các thành phần
lãnh đạo đều không phải là công nông. Ông viết: "trong thực tiễn đấu
tranh cách mạng có hai hiện tượng rõ rệt: một là, tinh thần dũng cảm chiến đấu
và hy sinh quyết liệt của các cán bộ và chiến sĩ xuất thân từ công nông, số này
chiếm đa số. Mặt khác, phần lớn các đồng chí lãnh đạo ở cấp cao nhất đều không
phải xuất thân từ công nông mà xuất thân từ những tầng lớp trung lưu hoặc tầng
lớp trên của xã hội.", và ông vừa chua chát vừa khôi hài kết luận:
"Nhưng tình hình này không được coi là thí dụ của một khả năng cách mạng
của những người thuộc tầng lớp phi công nông."
Ông Trần Độ
lý luận, từ "ý thức giai cấp" đó đưa đến "thành phần chủ
nghĩa" và "chủ nghĩa lý lịch" xem "trí thức là tầng lớp bóc
lột, tầng lớp không tin cậy, nhất là trí thức văn nghệ sĩ."
Đó là phần thứ nhất. Phần thứ hai của thiên bút ký ông Trần Độ bàn
về "việc Đảng."
Sau khi lược
qua lịch sử của Đảng cộng sản Việt
Trong chúng ta chắc không ai cãi cọ với ông Trần Độ về điểm này. Tuy nhiên có nhiều cách để
một đảng chính trị hay một nhà lãnh đạo gắn liền với lịch sữ dân tộc. Danh thơm cũng gắn mà xú danh cũng được gắn, đó là chuyện của
lịch sử. Nhưng ông Trần Độ không vì ca tụng Đảng mình mà quên
sự đóng góp của các đảng chính trị khác. Ông là một trong những người
cộng sản hiếm hoi nhận ra Nguyễn Thái Học là một anh hùng. Ông viết: "Đảng
cộng sản là một đảng kiểu mới so với những đảng chính trị trước năm 1930, trong
đó có Quốc Dân Đảng của anh hùng Nguyễn Thái Học. Những đảng ấy không thiếu
tinh thần yêu nước và đức hy sinh". Nhưng ông chê những đảng
ấy "có nhiều nhược điểm về tổ chức".
Bàn về
"dân chủ tập trung" ông công nhận nguyên tắc dân chủ tập trung, nói
nôm na là nguyên tắc "phục tùng", phục tùng từ dưới lên trên theo
hàng dọc cho đến phục tùng người lãnh đạo tối cao của Đảng là một "nguyên
tắc ... chấp nhận được" trong chiến tranh, nhưng trong hòa bình "phục
tùng" đưa đến việc "giá trị một ý kiến không phụ thuộc vào chất lượng
ý kiến đó mà phụ thuộc vào người phát biểu ý kiến đó là ai, thuộc cấp bậc nào,
và ý kiến đó phục tùng ý kiến nào" đã sinh ra "tệ súng bái cá
nhân" và "tham nhũng" biến Đảng thành một đảng độc tài, độc tài
với nhau và độc tài với dân.
Ông Trần Độ
giải thích quá trình biến đảng cộng sản Việt Nam thành "đảng của quyền lực
tối cao" lãnh đạo "toàn diện, tuyệt đối, triệt để cả về tư tưởng và
tổ chức" là do đảng cộng sản Việt Nam học của Trung quốc qua việc tổ chức
hệ thống chính ủy trong quân đội để "nắm chặt các lực lượng vũ trang không
để cho một lực lượng chính trị nào có ảnh hưởng" để qua đó áp đặt đường
lối lãnh đạo chiến tranh của Đảng. Ông viết: "Từ phương thức này mà Đảng
trở thành Đảng của quyền lực tối cao", chủ nghĩa cá nhân bị đả kích và
tiêu trừ. Và ông nhắc: "Ngày nay lịch sử đã sang trang. Vậy
mà cái phương châm được áp dụng trong thời chiến ấy vẫn không hề thay đổi."
Thật ra việc đảng cộng sản kiểm soát quân đội phát xuất từ nguyên
tắc "vô sản chuyên chính" chủ trương đàn áp và tiêu diệt bất cứ sự đối
lập chính trị nào. Muốn chuyên chính phải nắm các lực lượng vũ
trang. Đó là tổ chức của quân đội các nước cộng sản,
từ Liên xô, Trung quốc, Đông âu,
Cuối cùng
ông Trần Độ đề nghị một loạt cải tổ như Đảng phải biết dùng người có tài, chăm
lo giáo dục, phát huy văn hóa dân tộc, bén nhạy để giải quyết vấn đề tham
nhũng, giải quyết vấn nạn mất lòng dân, và giải quyết nạn buôn lậu, ma túy,
trộm cướp. Ông Trần Độ nói những cải tổ trên có thể làm được
nếu ông thầy thuốc (đảng cộng sản) chẩn bệnh đúng và cho đúng thuốc.
Ông nhấn mạnh đảng cộng sản "chỉ là một bộ phận nhỏ của
nhân dân, của dân tộc," nên muốn thành công trong lãnh đạo Đảng phải để
cho nhân dân tham gia quyết định. Ông nhắc rằng Đảng nói "Nhà nước của
dân, do dân, vì thuộc địa và đến với ông trước như môt người tình đầu tiên.
Và ông đã vào tù ra khám can trường lăn vào cuộc đấu
tranh giành độc lập.
Khi thành
công thì với cỗ xe độc tài có sẵn ông Trần Độ với tư
thế cá nhân trong hệ thống ông có thể nhắm mắt vừa hưởng thụ vừa nói những lời đạo
đức như các đồng chí lớn của ông. Nhưng ông còn một tấm lòng, một sự lương
thiện tối thiểu để nói lên lời trung thực khi thấy dân tình khốn khó, đất nước
bị tụt hậu, dù vì vậy mà ông trở thành kẻ bị theo dõi
canh chừng.
Nhưng tấm lòng của ông Trần Độ chỉ tới Đảng, chưa vươn tới dân,
dù trong thiên bút ký ông hay nói đến dân. Chính ông xác nhận: "Càng nghĩ đến thế
kỷ 21 sắp tới tôi càng lo lắng bồn chồn, đến nổi nhiều lúc phải chống bút mà ứa
nước mắt, không cầm được. Hình như có tờ báo nào đó ở nước
ngoài có viết rằng, 'Trần Độ chẳng qua là một con ngựa già đang ra sức đem sức
tàn ra bảo vệ Đảng của mình'. Té ra người ngoài Đảng,
lại ở ngoài nước mà lại có những nhận xét thông minh hơn những kẻ gọi là người
trong Đảng."
Chúng ta
không trách ông Trần Độ yêu Đảng của ông, một người 75 tuổi đời, 58 tuổi đảng
như một tín đồ yêu Chúa, yêu Phật, vì ít nhất đó cũng là một tính chung thủy đáng
quí. Ông yêu Đảng nên muốn Đảng lột vỏ, đổi mới để tiếp tục
làm nhiệm vụ lãnh đạo. "Cái nhìn trở lại"
của ông chỉ tới đó.
Nhưng ông quên một qui luật. Những tệ hại Đảng cộng sản
mang lại cho đất nước hôm nay là do quan niệm về kinh tế sai lầm và tổ chức
quyền lực cực đoan của thuyết Mác-Lênin, chứ không do con người. Cá nhân nào
vào bộ máy đó cũng chỉ có hai con đường, hoặc dùng bộ máy phục vụ mình, hoặc -
nếu còn lương tâm - chống lại và bị đào thải. Đảng cộng sản nào trên thế giới đấu
tranh cũng hữu hiệu nhờ thuyết phục, thuyết phục không được thì khủng bố, nhưng
không có một đảng cộng sản nào làm cho đất nước nó cai
trị phú cường. Liên bang Xô viết chỉ một thời, và bây giờ đang đói, Trung quốc đang
lên chỉ là hiện tượng nhất thời nếu không kịp cải tổ chính trị để thoát ra cái
khuôn "Đảng tri."
Vì vậy không có công thức "dân chủ trong Đảng" để cứu
nước như ông Trần Độ mong ước.
Những điều
ông Trần Độ trải lòng ra mà viết những người lãnh đạo đảng cộng sản Việt Nam từ
Hồ Chí Minh, đến Lê Duẫn, Nguyễn Văn Linh, Đỗ Mười và bây giờ Lê Khả Phiêu từng
nói như vẹt trước Quốc hội, trước các Đại hội đảng, nhưng không bao giờ thực
hiện được.
Qui luật
buộc rằng muốn đổi mới phải có dân chủ, không phải "dân chủ trong Đảng"
mà là dân chủ trong dân qua bầu cử tự do. Nếu dân thi hành được quyền dân chủ đích
thực qua bầu cử tự do thì đảng chính trị nào, nhà chính trị nào không dân chủ
sẽ bị đào thải.
Trong tình hình thực tế hiện nay, quá trình dân chủ hóa là một
quá trình dài và phức tạp chỉ có thể thực hiện qua thay đổi định chế chính trị,
luật pháp, giáo dục, và cần thời gian. Đảng cộng sản đang có một vị thế chính trị
thuận lợi để thực hiện cuộc cải tổ này, không phải bằng cách dân chủ hóa nội bộ
Đảng để trở thành ông "vua hiền" mà là cải tổ định chế trong khuôn
khổ tạo cho dân điều kiện lấy quyết định và sẵn sàng chấp nhận phán quyết dân
chủ của dân. Sự cải tổ này có thể thực hiện trong ổn định.
Phải chi
trong thiên bút ký ông Trần Độ "hiếu với dân" hơn "trung với đảng"
bạo dạn đề nghị Đảng thông qua Quốc hội hủy bỏ điều 4 Hiến pháp (qui định Đảng
cộng sản là đảng lãnh đạo) như bước đầu xây dựng một định chế dân chủ đa nguyên
trên thuận dưới hòa trong tinh thần thượng tôn pháp luật.
Thiên bút ký chứng tỏ ông Trần Độ là một người cộng sản lương
thiện.
Chúng ta ước mong ông còn là một người Việt
Trần Bình
|
http://www.vnet.org/tbn |