RANH
GIỚI DÂN CHỦ VÀ ĐỘC TÀI
Trần Bình
Giữa tháng
12/2005, tờ New York Times, một trong
ba tờ nhật báo nhiều ảnh hưởng tại Hoa Kỳ tiết lộ rằng sau vụ khủng bố 11 tháng
9 năm 2001 (thường được gọi là vụ 911) tổng thống Bush ra lệnh cho Cơ quan An
ninh Quốc gia (National Security Agency) nghe lén điện thoại của công dân Hoa
Kỳ mà không cần có sự cho phép của một quan tòa liên bang (như sự ràng buộc của
bộ luật The Foreign Intelligence
Surveillance Act tức Luật Theo Dõi Tình Báo Hải Ngoại) với mục đích theo
dõi thông tin của các kẻ nghi ngờ có liên quan đến nhóm khủng bố al Qaeda để đề
phòng một cuộc tấn công tương tự như vụ 911.
Tòa Bạch Ốc
giận dữ, cho rằng sự tiết lộ của tờ New York Times làm suy giảm an ninh quốc
gia. Tổng thống Bush nói ông cho phép Cơ quan An ninh Quốc gia thực hiện chương
trình nghe lén là ông hành xử quyền được Quốc hội trao cho sau vụ khủng bố 911
trong khuôn khổ của hiến pháp. Mục đích của ông là bảo vệ tính mạng và tài sản
của nhân dân. Trong khi đó ông bộ trưởng Tư pháp Alberto Gonzales ra lệnh điều
tra để tìm ra ai là người tiết lộ cho tờ New York Times về lệnh mật của tổng
thống.
Nhưng nhiều dân biểu và nghị sĩ cũng như các cơ quan truyền
thông không để cho lệnh điều tra của ông bộ trưởng Tư pháp đánh lạc hướng. Họ quan
tâm vào một mặt khác quan trọng hơn. Đó là tổng thống Bush có vi phạm luật lệ quốc gia khi ra lệnh cho phép nghe lén mà
không thông qua tòa án không?
Nhìn vào
tình hình an ninh của nước Mỹ sau vụ 911 ai cũng thấy tổng thống Bush phải hành
động nhanh chóng và hữu hiệu để bảo vệ tính mạng của dân, nên dễ thông cảm với
quyết định của tổng thống. Và trách những kẻ chỉ trích tổng thống Bush phạm
luật là đặt quyền lợi cá nhân và đảng phái lên trên quyền lợi của quốc gia.
Nghe lén là phương pháp hữu hiệu nhất để phát hiện những toan tính của al
Qaeda.
Nhưng vấn đề
không đơn giản như vậy. Lịch sử chứng minh rằng cái ranh giới giữa độc tài và dân chủ rất mong
manh. Để bảo vệ dân chủ và sự tự do của người dân nền hành chánh và chính trị
của một quốc gia phải được vận hành trong một khuôn khổ luật pháp rõ ràng minh
bạch. Những gì ra ngoài khuôn khổ này đều có thể bị lợi dụng để bảo vệ quyền
lợi của một lãnh tụ chính trị, một đảng phái trên sự thiệt thòi của những nhân
dân cả nước.
Trong thế kỷ
20 vừa qua không có một chế độ độc tài
nào mà người lãnh đạo nói “tôi chủ trương độc tài”. Từ Hitler (quốc xã) đến Stalin, Mao Trạch
Đông (cộng sản) người nào cũng tạo nên bộ máy độc tài bằng sự biện minh họ hành
động cho một mục tiêu tốt đẹp cho quốc gia dân tộc hay rộng ra cho nhân loại.
Hitler nói ông muốn xây dựng một nước Đức hùng cường trước sự chén ép của Âu
châu sau khi thua trận Thế giới Đại chiến I. Dân Đức nghe êm tai
và để cho ông làm gì thì làm. Stalin và Mao thì nói cần thiết
lập chế độ xã hội chủ nghĩa để mang lại công bình và cơm áo cho giai cấp bị bóc
lột. Quần chúng lầm than ủng hộ và thần tượng hóa hai
ông. Nhưng khi ba ông nắm trọn quyền hành thì nước Đức (1940-1945), nước
Nga (1930-1953), nước Tàu (1966-1976) hoàn toàn nằm trong tay
sinh sát của ba ông. Họ muốn ai sống thì sống và muốn ai chết
thì chết. Lệnh diệt người Do thái của Hitler giết 6 triệu người, và các
chính sách của Stalin và Mao Trạch Đông và các cuộc thanh trừng đàn áp đã giết
hàng chục triệu người. Cái gương hôm nay là Liên bang Nga. Dân chúng Liên bang
Nga đang ủng hộ tổng thống Vladimir Putin gần như vô điều kiện để ông tái thiết
lập lại uy tín của một nước Nga hùng cường thời Chiến tranh lạnh, và có thể họ
đang mất quyền dân sự và nhân quyền căn bản để chui dần vào cái rọ độc tài.
Độc tài
không phải tư dưng mà có. Nó có một tiến trình sinh trưởng hợp với xu hướng của
con người, nghĩa là xu hướng của một sinh vật lúc nào cũng muốn khống chế đồng
loại. Ngoại trừ có một cơ chế để kềm chế cái quá trình tự nhiên đó.
Những người
Anh bỏ Âu châu sang châu Mỹ tìm tự do trong thế kỷ thứ 17 hiểu hơn ai hết cái
tiến trình này, nên đã thiết lập một cơ chế
chống khuynh hướng độc tài của người nắm quyền lực. Sau khi giành được
độc lập từ tay người Anh họ thiết lập một thể chế chính trị có khả năng bảo vệ
dân chủ và tự do dựa trên nguyên tắc phân quyền để kiểm soát lẫn nhau, với sự
trọng tài của dân qua tự do ngôn luận. Đó là căn bản của bản Hiến Pháp Hoa Kỳ
quy định tam quyền phân lập. Quốc hội làm luật, Hành pháp thi hành luật, Tư
Pháp giải thích luật. Bản Hiến pháp này đã giúp duy trì Hoa Kỳ như một đất nước
tự do có một nền dân chủ đáng làm gương cho các nước khác trên thế giới trong
hơn hai thế kỷ qua.
Giữa ba cơ
chế, cơ chế Hành Pháp thi hành luật nên thường lợi dụng quyền thi hành luật để
áp đặt sự ưu tiên của mình, lấy cớ vì nhu cầu này nhu cầu khác, như đất nước
đang có chiến tranh, cần chống khủng bố, kinh tế khủng hoảng… Để tránh tình trạng này một nguyên tắc được
áp dụng, đó là nguyên tắc “luật là luật”
nghĩa là đã là luật được quốc hội làm ra đúng thủ tục thì hành pháp phải thi
hành theo đúng tinh thần của văn bản. Nếu tổng thống ra lệnh làm một điều gì
(dù nại ra một lý do tối thượng như an ninh quốc gia chẳng hạn) trái với tinh
thần luật hiện hành thì tổng thống phạm luật, và sẽ được truy tố trước pháp
luật như mọi công dân khác. Nếu sau này người ta thấy rằng cái “luật hiện hành”
đó làm suy giảm khả năng hành động của tổng thống trong việc bảo vệ tính mạng
và tài sản của dân, quốc hội có thể thay đổi luật, và tổng thống phạm luật có
thể được một tổng thống khác “xá tội” (pardon) nhưng không vì thế mà tổng thống
phạm luật không bị truy tố.
Không kể
trường hợp tổng thống Nixon “lạm dụng quyền lực” và “tìm cách ngăn trở sự thi
hành luật pháp” trong vụ Watergate (1972) và tổng thống Clinton “khai man trước
bồi thẩm đoàn” là phạm luật hình sự bị truy tố (1998), trường hợp tổng thống
Reagan cũng xuýt bị truy tố vì bị nghi là phạm một luật của Quốc hội cấm dùng
công quỹ giúp phe Contras chống chính quyền thiên tả Sandinista tại Nicaragua.
Luật này không hay ho gì và sau này đã bị quốc hội thay đổi. Nhưng khi nó đang
còn hiệu lực (1986) tổng thống Reagan đã ngầm cho phép nhân viên cấp dưới tìm
cách này cách khác lấy tiền của quốc gia giúp cho quân Contras. Và đó là một
hành động phạm luật. Tổng thống Reagan nghĩ rằng luật năm 1986 không cho phép
Hoa Kỳ giúp Contras làm suy yếu an ninh quốc gia nên vì an ninh quốc gia ông
phải đi bằng con đường khác để giúp Contras. Năm 1987 khi nội vụ bị phanh phui,
quốc hội điều tra với mục đích truy tố tổng thống Reagan. Nhưng rất may người
phụ tá an ninh quốc gia của tổng thống là đô đốc John
Poindexter khai rằng trong việc này ông ta không thông báo cho tổng thống biết
nên trên mặt pháp lý tổng thống Reagan không vi phạm luật.
Trong khung
cảnh đó việc đặt vấn đề với quyết định của tổng thống Bush chưa hẵn là một hành
động có tính cách đảng phái mà quên quyền lợi quốc gia. Vì vấn đề căn bản là:
Cách điều hành việc nước của tổng thống Bush nhân danh bảo vệ tổ quốc như vậy
có vi phạm những nguyên tắc căn bản cần thiết để duy trì một nền dân chủ đích
thực và bảo vệ quyền tự do của người dân không.
Vừa qua quốc
hội Hoa Kỳ đã yêu cầu Bộ phận Nghiên cứu
của Quốc hội (Congressional Research Service), một bộ phận không thuộc đảng
nào nghiên cứu xem quyết định của tổng thống Bush (cho nghe lén các cuộc điệm
đàm quốc tế và đọc điện thư của công dân nào nghi ngờ có quan hệ với al Qaeda)
có hợp pháp không. Hôm 6/1/2006 Bộ phận Nghiên cứu kết luận
rằng không có cơ sơ nào vững chắc cho phép tổng thống làm như vậy.
Một tiếng
nói quan trọng có trọng lượng khác trong vấn đề này là tiếng nói của ông Thomas
Kean, một đảng viên Cộng hòa, Chủ tịch Ủy ban Điều tra vụ khủng bố 911. Ông Kean cho biết tổng
thống Bush không hề thống báo cho Ủy ban của ông về quyết định này trong thời gian
Ủy ban đang điều tra và nghiên cứu phương thức cải tiến sự làm việc của các cơ
quan an ninh Hoa Kỳ. Ông nói ông nghi ngờ tính hợp pháp của chương trình nghe
lén. Ông Kenan cho rằng bộ luật The
Foreign Intelligence Surveillance Act hiện hành đã dành cho tổng thống
quyền hạn hành động rộng rãi. Luật này được thông qua năm 1978 (sau những vụ
lạm dụng quyền của các cơ quan tình báo) quy định cách thức nghe lén những đối
tượng nghi ngờ là khủng bố hay gián điệp. Ông Thomas Kenan nhấn mạnh rằng Hoa
Kỳ nên tôn trọng nguyên tắc các khối quyền hành kiểm soát lẫn nhau.
Cuộc điều
tra đang được tiến hành và có thể sẽ kéo dài nhiều tháng. Quốc hội Hoa Kỳ sẽ
kết luận tổng thống Bush có vi phạm bộ luật tình báo 1978 hay không. Nếu tổng
thống vi phạm luật thì tổng thống cũng sẽ bị truy tố như mọi công dân khác. Dù
rằng trong trường hợp này ai cũng có thể thông cảm tổng thống đã hành động vì
quá lo lắng cho an toàn của quốc gia.
Đó là nguyên
tắc “Luật là luật”. Và sự tuân hành
luật là điều căn bản để khỏi bước qua giới hạn mong manh giữa tự do, dân chủ và
độc tài.
Trần
Bình
Jan, 10, 2006
Trần Bình Nam
|
http://www.tranbinhnam.com |