THẾ GIỚI HAI TUẦN QUA

(July 29 – August 11, 2005)

Trao đổi về chuyện Thế Giới Hai Tuần Qua giữa phóng viên Quang Dũng (QD) của đài TN/PHVN và ông Trần Bình Nam.

Nội dung này được phát sóng ngày Thứ Năm 11 tháng 8, 2005 vào lúc 10:10PM giờ Hoa Thịnh Đốn trên làn sóng đặc biệt của đài Việt Nam Hải Ngoại (VNHN), và có thể nghe lại sau đó qua Web site: http://www.phvn.org

Lời giới thiệu của Quang Dũng:

TBN: Xin chào QD và quý thính giả của đài TN/PHVN. Hôm nay trước hết tôi xin nói về tin thuốc chủng ngừa bệnh cúm gia cầm cho người của bác sĩ Anthony Fauci, mà nếu đúng sẽ giúp cứu mạng hằng triệu người nếu có một trận dịch cúm xảy ra cho thế giới. Thứ đến là một chuyện khoa học liên quan đến việc tạo sinh vô tính một chú khuyển tại Nam Hàn và một khám phá mới trong Thái dương hệ của chúng ta. Đó là sự phát hiện hành tinh thứ 10 của Thái dương hệ. Một vài biến chuyển chính trị khác là cuộc đảo chánh tại Mauritania ở Phi châu. Một tin đáng khích lệ khác là cuộc trở về thành công của phi thuyền con thoi Discovery của Hoa Kỳ sáng ngày Thứ Ba 9 tháng 8 sau 13 ngày trong không gian, và sau hai lần trì hoãn vì lý do thời tiết. Sau hết cũng là một tin vui là sự hợp tác quốc tế đã cứu mạng 7 thủy thủ Nga bị kẹt trong một tiềm thủy đỉnh chìm dưới đáy biển.

QD: Xin ông nói về thuốc chủng ngừa bệnh cúm của bác sĩ Fauci. Sự bào chế này quan trọng như thế nào?

TBN: Hiện nay thế giới đang lo âu về sự tác hại của dịch cúm gia cầm do vi khuẩn H5N1 nếu bệnh cúm này truyền sang người và sau đó kết hợp với các vi khuẩn của bệnh cúm thông thường hằng năm của người. Trong trường hợp này vi khuẩn của cúm có thể tăng tốc độ biến thái và lây lan từ người này sang người khác một cách nhanh chóng mà thuốc chủng ngừa sẽ không sản xuất kịp để chận đứng sự lây lan. Chính trong bối cảnh này sự loan báo vừa rồi của bác sĩ Anthony Fauci là một tin mừng cho toàn thế giới.

QD: Năm 1997 khi bệnh cúm gia cầm do vi khuẩn H5N1 gây nên xuất phát tại Hồng Kông người ta đã chế một loại thuốc chủng ngừa. Vậy sự khám phá của bác sĩ Fauci có gì mới lạ hơn?

TBN: Thuốc chủng năm 1997 được bào chế để chống với vi khuẩn H5N1 nếu nó lây lan sang người vào lúc đó. Từ đó đến nay vi khuẩn H5N1 đã biến thái và trở nên mạnh hơn nếu nó lây lan sang người lúc này và thuốc chủng bào chế theo cách của năm 1997 không còn hiệu nghiệm nữa. Bác sĩ Fauci cho biết thuốc chủng ông vừa bào chế được có khả năng tạo miễn nhiễm rất cao và có thể chống lại vi khuẩn H5N1 mới và đo đó có thể chận đứng sự lây lan nếu một nạn dịch cúm gia cầm do H5N1 phối hợp với vi khuẩn cúm thông thường của người bùng nổ vào lúc này.

QD: Nhưng các công ty bào chế có thể sản xuất đủ để chủng ngừa cho mọi người trên thế giới không?

TBN: Đó là then chốt của vấn đề. Hiện nay cách bào chế thuốc chủng ngừa cúm cho người vẫn còn dùng trứng gà, và sẽ không đủ trứng gà để bào chế quy mô thuốc chủng đáp ứng nhu cầu của thế giới. Cho nên sự nguy hiểm của một bệnh dịch hoành hành vẫn còn đó. Các nhà khoa học đang nghiên cứu một cách bào chế thuốc chủng không dùng trứng gà. Nếu họ thành công thì đó mới thật sự là một tin mừng cho thế giới.

QD: Cho đến lúc này cúm gia cầm tập trung tại Á châu. Nhưng hôm Thứ Năm 4 tháng 8 viên chức tại Nga cho biết cúm gia cầm đã xuất hiện tại Siberia giết hại hằng ngàn gia cầm tại đó. Sự việc này có hậu quả như thế nào?

TBN: Nếu cúm gia cầm xuất hiện tại Siberia thì hậu quả là trước sau nó cũng lan đến Âu châu và Mỹ châu. Theo giới chức y tế thế giới thì cúm gia cầm xuất hiện tại Nga vào thời điểm này (tức trước mùa thu giá lạnh tại Siberia không lâu) sẽ dễ dàng lan tràn qua những vùng ấm áp hơn tại Âu châu và từ đó sang Mỹ châu.

QD: Ông có thể giải thích rõ hơn về điểm này không?

TBN: Vâng. Nghiên cứu nguồn gốc cúm gia cầm các khoa học gia tìm ra rằng vi khuẩn cúm nguyên thủy ẩn một cách vô hại trong máu các loại chim đổi chỗ ở theo mùa. Khi chúng bay đổi mùa các loại chim này có nhu cầu kiếm thức ăn và chung đụng với gia cầm, các vi khuẩn này truyền sang gia cầm và trở thành vi khuẩn nguy hiểm. Cách truyền bệnh này giải thích tại sao cúm gia cầm thường xuất hiện tại Trung quốc và các nước Á châu vào mùa hè khi các loài chim đổi mùa bỏ mùa đông giá lạnh tại Nam bán cầu bay lên phía Trung quốc.Tại đó gia cầm được nuôi trong những điều kiện thiếu vệ sinh, gần với thiên nhiên và gần với nơi ăn chốn ở của người. Cũng vậy, vào mùa thu vùng Siberia lạnh sớm chim đổi mùa bỏ Siberia bay về Âu châu còn ấm áp và mang theo mầm bệnh cúm đến cho gia cầm. Một điều khác nữa là cúm tìm thấy tại Siberia cũng là loại cúm H5N1 nghĩa là một loại cúm có thể truyền sang người nên nguy cơ một bệnh dịch cúm có thể xẩy ra.

QD: Ông có nói đến việc các nhà khoa học Nam Hàn vừa thành công trong việc tạo sinh vô tính một chú khuyển. Việc tạo sinh vô tính đối với thú vật gần đây trở thành một vấn đề thông thường. Vậy tại sao vụ tạo sinh vô tính chú khuyển Snuppy vừa được công bố lại tạo nên những xúc động trên thế giới?

TBN: Có hai lý do. Trước hết khuyển là một sinh vật có một tiền trình sinh lý liên quan đến sinh sản phức tạp không khác gì người cho nên rất khó thực hiện tạo sinh vô tính. Nếu tạo sinh vô tính được loài khuyển thì con đường đi đến tạo sinh vô tính người rất ngắn. Và vấn đề này là một vấn đề liên quan đến đạo lý rất là phức tạp. Thứ hai thành quả khoa học này đến từ một nước Á châu không phải là Nhật Bản. Từ trước tới nay hầu hết các khám phá khoa học đều xuất phát từ các nước Tây phương, hay nếu đến từ Á châu thì thường là Nhật Bản.

QD: Xin ông đi vào chi tiết hơn của việc tạo sinh vô tính này.

TBN: Theo một bài báo đăng trên tờ báo khoa học Nature ngày Thứ Năm 4 tháng 8 do bác sĩ Woo Suk-hwang thuộc đại học Seoul viết thì đoàn chuyên viên của ông đã làm việc trong 3 năm liền và đã cấy 1,095 trứng của 123 nàng khuyển sau khi đã lấy nhân DNA đi và thay bằng tế bào của một chú khuyển khác vào trong tử cung của nhiều nàng khuyển. Cái thai sau cùng thành công và sinh ra chú khuyển Snuppy do một nàng khuyển gốc Afghan thuộc giống chó săn. Thời gian thai lớn là 60 ngày thông thường của loài khuyển và Snuppy đã hạ sinh do phẫu thuật ngày 24/4/2005. Snuppy nặng 1 pound 3 ounces 4. Snuppy là viết tắt của chữ Seoul National University Puppy để ghi dấu sự thành công của đại học Seoul.

Như đã nói ở trên, tạo sinh vô tính của loài khuyển là khó nhất, thứ đến là mèo. Giáo sư Mark Westhusin, một chuyên viên tạo sinh vô tính tại đại học A&M ở Texas năm 2002 đã tạo sinh được mèo sau hai lần thí nghiệm nhưng thí nghiệm trong nhiều năm vẫn không tạo sinh được loài khuyển nên đã bỏ cuộc. Một công ti tạo sinh vô tính khác của Hoa Kỳ do ông Lou Hawthorne làm giám đốc đã chi 19 triệu mỹ kim và 7 năm nghiên cứu vẫn không tạo sinh được một chú khuyển.

Theo bác sĩ Woo Suk-hwang quá trình tạo sinh vô tính loài khuyển giúp giới khoa học tìm hiểu nguyên nhân và cách chữa trị một số bệnh cho người vì loài khuyển có một số bệnh như của người mà thú vật khác không có, thí dụ như bệnh dại. Cơ thể của khuyển cũng sản xuất chất insulin như người và trong thí nghiệm mổ tim các bác sĩ đã dùng khuyển làm thí nghiệm đầu tiên.

QD: Tin tạo sinh vô tính loài khuyển của Nam Hàn có mang lại khích lệ gì cho giới yêu khuyển không?

TBN: Khích lệ ở chỗ người ta có thể tạo sinh một chú khuyển giống như chú khuyển người ta yêu thích. Nhưng có hai vần đề. Thứ nhất là tâm lý. Vì khuyển được xem như một thành phần trong gia đình chứ không phải chỉ là một đồ vật được yêu thích nên thay thế nó (khi nó chết chẳng hạn) không giải quyết được vấn đề tình cảm. Vấn đề thứ hai là tài chánh. Để tạo sinh một chú khuyển như Nam Hàn đã tạo sinh chú Snuppy giá ít nhất cũng một triệu mỹ kim. Đó là cái giá không phải ai cũng có thể trả được.

QD: Xin ông nói về sự phát hiện hành tinh thứ 10 của Thái dương hệ.

TBN: Khoa học thường thức cho chúng ta biết rằng quả đất của chúng ta là một hành tinh cùng với 8 hành tinh khác tổng cọng là 9 hành tinh chạy quanh mặt trời thành một hệ thống gọi là Thái dương hệ. Mặt trời là một ngôi sao nóng trong hằng hà sa số ngôi sao khác trong vũ trụ. Chín hành tinh của Thái dương hệ được Hiệp hội Thiên văn Quốc tế (International Astronomical Union) công nhận gồm: Thủy tinh (Mercury), Kim tinh (Venus), Quả đất, Hỏa Tinh (Mars), Mộc tinh (Jupiter), Thổ tinh (Saturn), Uranus, Neptune và Pluto.

Hành tinh thứ 10 được phát hiện từ tháng 10 năm 2003 do đài thiên văn Palomar ở San Diego nhưng chỉ được công bố hôm Thứ Sáu 29/7 vừa qua sau khi các nhà thiên văn xác định được chuyển động của nó quanh mặt trời.

QD: Hành tinh mới tên là gì và có những đặc tính gì?

TBN: Hành tinh thứ 10 chưa được đặt tên. Các nhà thiên văn tạm nhận diện nó là 2003UB313. Nó cách xa mặt trời 14.4 tỉ kilomét tức cách xa gấp 96 lần khoảng cách giữa mặt trời và quả đất chúng ta và chạy quanh mặt trời một vòng trong 560 năm. Nó chỉ có tên sau khi Hiệp hội Thiên văn Quốc tế công nhận nó là một hành tinh, và sự công nhận chỉ là vấn đề thời gian vì Hội đã công nhận Pluto là một hành tinh. Người ta chưa xác được độ lớn chính xác của hành tinh mới chỉ biết nó lớn hơn Pluto là hành tinh nhỏ nhất và ở xa mặt trời nhất.

QD: Các nhà thiên văn tìm ra Pluto là hành tinh thứ chín năm 1930, sao mãi đến nay (75 năm sau) các nhà thiên văn mới tìm ra hành tinh thứ 10?

TBN: Tám hành tinh đầu tiên của Mặt Trời (không kể Pluto) đều di chuyển gần như trong cùng một mặt phẳng với mặt phẳng di chuyển của quả đất nên sự lùng tìm hành tinh mới đều hướng trong mặt phẳng đó. Hành tinh vừa tìm được di chuyển trong một mặt phẳng nghiêng 45% với mặt phẳng nói trên nên là một bất ngờ đối với các nhà thiên văn, trong khi hành tinh có mặt phẳng quay lệch một chút như Pluto cũng chỉ nghiêng 17 độ.

QD: Xin ông nói về cuộc đảo chánh tại Mauritania và những hệ lụy của nó.

TBN: Mauritania là một nước ở phía tây Phi châu trông ra biển Đại Tây Dương rộng gấp ba lần Việt Nam nhưng chỉ có chưa tới 3 triệu dân và là một xứ sa mạc nghèo. 99% dân theo đạo Hồi hệ phái Sunni, .3% theo Công giáo, phần còn lại theo tôn giáo cổ truyền của bộ lạc. Mauritania theo tổng thống chế gồm hai viện quốc hội và một thủ tướng. Đương kim tổng thống là ông Maaoya Sid’Ahmed Ould Taya làm tổng thống từ năm 1984. Cuộc đảo chánh diễn ra hôm Thứ Tư 3 tháng 8 do một nhóm quân nhân thực hiện khi ông Taya đi Saudi Arabia dự tang lễ của vua Fadh vừa qua đời. Nhóm quân nhân này cử đại tá giám đốc công an Ely Ould Mahamed Vall lên làm tổng thống và hứa sẽ tái thiết lập các định chế dân chủ trong vòng 2 năm.

QD: Hệ lụy của cuộc đảo chánh?

TBN: Mauritania vốn là một thuộc địa của Pháp, được độc lập từ năm 1960. Sau đó đảo chánh liên miên cho đến năm 1984 ông Taya làm cuộc đảo chánh sau cùng và tạm ổn định với một bản Hiến pháp năm 1991 và bầu cử quốc hội năm 1992. Sau cuộc khủng bố ngày 11/9/2001 ông Taya ủng hộ Hoa Kỳ và mới đây đã để cho chuyên viên chống khủng bố Hoa Kỳ đến huấn luyện lực lượng cảnh sát Mauritania chống khủng bố. Cho đến lúc này chưa biết khuynh hướng của nhóm quân nhân cầm quyền như thế nào nhưng có phần chắc họ sẽ bớt thân Hoa Kỳ và có thể làm cho Mauritania biến thành một miếng đất màu mỡ cho bọn khủng bố. Đó là mối lo của Hoa Kỳ.

QD: Phi thuyền con thoi Discovery phóng đi ngày 26 tháng 7 đã trở về nhà an toàn sáng Thứ Ba 9 tháng 8, và đã không đáp xuống được trung tâm không gian Kennedy ở Florida như dự trù mà phải đáp xuống một sân bay khác dành cho phi thuyền tại California. Ông có nghĩ NASA đã quá thận trọng trong việc điều hành chuyến bay lần này của phi thuyền Discovery không?

TBN: Phi thuyền con thoi Discovery đã trở về quả đất an toàn xuống sân bay Edwards, bang California vào lúc 5 giờ 7 phút giờ California sáng Thứ Ba 9 tháng 8 trễ một ngày và sau hai lần thay đổi giờ đáp vì lý do thời tiết. Tôi đồng ý với QD là NASA đã quá thận trọng trong chuyến bay này. Tuy nhiên sự thận trọng là phải vì NASA đã mất bao nhiêu tiền và thì giờ để làm những gì cần làm để bảo vệ lớp cách nhiệt của phi thuyền thế mà lớp cách nhiệt vẫn bị hư hỏng khi phóng đi và phải được sửa chữa trong khi bay.

QD: Trong chuyến bay này phi thuyền con thoi đã thực hiện được những công việc gì?

TBN: Công tác chính yếu của phi thuyền con thoi Discovery lần này là đáp dính vào phòng thí nghiệm không gian để tiếp tế vật liệu, thực phẩm và sửa chữa các bộ phận gyro định hướng của trạm thí nghiệm, và dọn rác rưỡi tích tụ trong phòng thí nghiêm suốt hơn 2 năm nay. Ngoài ra phi hành đoàn còn thực hiện việc sửa chữa lớp cách nhiệt bằng những cuộc đi bộ ra ngoài không gian.

QD: Kỹ thuật trở về lần này của phi thuyền Discovery có khác với những lần trở về trước đây không?

TBN: Trên nguyên tắc cũng giống nhau thôi. Phi thuyền được phóng đi vào không gian như một hỏa tiễn, nhưng trở về như một máy bay. Tuy nhiên nếu đáp xuống Florida thì NASA đã chọn một đường trở về không bay qua lục địa Hoa Kỳ để tránh trường hợp như phi thuyền Columbia cách đây 2 năm khi nổ trên không đã làm những mảnh vỡ rơi rụng trên lục địa Hoa Kỳ. Discovery được dự tính sẽ vào khí quyễn trên Thái Bình Dương, bay qua Nicaragua ở Trung Mỹ, Cuba, vịnh Mexico, và chỏm nam Floria trước khi đáp xuống Trung Tâm Không gian Kennedy ở Cape Canareral.

QD: Xin ông nói về sự hợp tác quốc tế cứu thủy thủ đoàn của một tiềm thủy đỉnh của Nga bị chìm dưới đáy biển.

TBN: Hôm Thứ Năm 4 tháng 8 một tiềm thủy đỉnh loại AS-28 cấp cứu của Nga đã vướng dây và lưới anten ngoài khơi bán đảo Kamchatka và kẹt dưới đáy biển sâu 190 mét không lên được. Dưỡng khí trong tàu ngầm chỉ đủ cho thủy thủ đoàn 7 người thở trong vài ngày. Rút kinh nghiệm tai nạn của chiếc tiềm thủy đỉnh Kursk năm 2000 Nga đã kêu gọi ngay sự giúp đỡ của thế giới. Hoa Kỳ, Anh và Nhật đã nhanh chóng đáp ứng gởi tàu thuyền đặc biệt và nhân sự đến nơi để gỡ chiếc AS-28 của Nga. Năm 2000, Nga chỉ lên tiếng kêu gọi thế giới sau khi không dấu nổi sự yếu kém của mình, và khi quốc tế gởi người đến nơi thì đã quá trễ. Tất cả thủy thủ đoàn gồm 118 người tử nạn.

Lần này đoàn cấp cứu của Anh đến nơi trước và dùng tiềm thủy đỉnh không người lái Scorpio 45 lặn xuống cắt giây và lưới giải thoát được chiếc chiếc AS-28. Vào lúc 4:26PM giờ địa phương hôm Chủ Nhật 7 tháng 8 sau 3 ngày chìm duới đáy biển chiếc AS-28 đã được giải cứu và trồi lên mặt nước, trong khi chỉ còn đủ dưỡng khí trong từ 4 đến 6 giờ nữa thôi. Bảy thủy thủ Nga an toàn và khỏe mạnh./.

---

Trần Bình Nam

http://www.vnet.org/tbn