Hôm
nay, và Ngày mai?
Trần Bình
Nếu hôm nay ngồi đây nói chuyện tương lai của thế giới vào ba
bốn chục năm tới sẽ có người vui kẻ buồn. Buồn nếu là cái chúng ta
trân quý không còn nữa. Vui là cái ta không ưa nó biến
mất. Chính vì vậy hồi sinh thời nhà khoa học Albert Einstein có nói: “Tôi không dám nói chuyện tương lai. Nói chưa xong nó đã xồng xộc tới.”
Thế nhưng
ban chủ trương tạp chí Foreign Policy
trong 35 năm qua ghi nhận bao nhiêu chuyện đổi thay trên thế giới kể từ ngày
tạp chí ra đời chợt nghĩ đến thế giới ngày mai và có sáng kiến hỏi ý kiến 16
nhà trí thức trong nhiều lĩnh vực và chính khách trên thế giới rằng họ mường
tượng thế giới chúng ta đang sống sẽ như thế nào 35 năm sau. Cụ thể hơn: “Thế giới có gì lạ vào năm 2040?”
Về tương lai của đảng phái
chính trị:
Cựu tổng
thống Brazil từ năm 1995 đến 2003, ông Fernando Henrique Cardoso nói rằng trong
nhiều chục năm tới các đảng phái chính trị không còn quan trọng như hôm nay. Những vấn đề như sự khác biệt chủng tộc, tôn giáo và giới tính sẽ
trở thành quan trọng hơn. Căn bản của đảng phái chính trị là nhân sinh
quan và giai cấp xã hội mờ nhạt dần. Và ông Cardoso viện dẫn
đảng Lao động Anh (của Tony Blair) và đảng Thợ thuyền của
Cử tri không còn tin vào các đảng phái chính trị và có khuynh
hướng bày tỏ ý kiến qua các nhóm quyền lợi và các tổ chức không thuộc chính phủ
- non government organizations. Nhiều
nước trên thế giới sẽ có khuynh hướng lấy ý kiến quần chúng trực tiếp qua trưng
cầu dân ý hơn là qua các đảng phái chính trị tại quốc hội. Việc dân Pháp
và Hòa Lan không chấp thuận bản hiến pháp Âu châu giữa năm 2005 trong khi các
đảng cầm quyền cổ võ cho bản hiến pháp cho thấy tiếng nói của các đảng phái
chính trị không đại diện cho tiếng nói của quần chúng.
Về chủ quyền quốc gia:
Theo ông
Richard N. Hass, chủ tịch Council on
Foreign Relations của Hoa Kỳ thì chủ quyền quốc gia, xương sống của nền
chính trị thế giới trong 350 năm qua trong 35 năm nữa chỉ còn trên giấy tờ.
Năm 1999
NATO can thiệp không cho
Về giá trị tinh thần của tôn giáo:
Tiến sĩ Harvey Cox, giáo sư đại học
Giáo hội Công giáo La Mã nề nếp và hệ thống nhất cũng đang loãng
dần tại Âu châu và Nam Mỹ và đức giáo hoàng Benedict XVI đang làm mọi cách để
gìn giữ.
Vậy tôn giáo sẽ không còn tồn tại? Tiến sĩ
Cox nói có thể dưới hình thức ít uy quyền hơn tôn giáo sẽ sinh động hơn.
Thí dụ hệ phái Pentecostalism không chấp nhận giai cấp trong
tổ chức đã trở thành một giáo phái phát triển mạnh nhất trên thế giới. Cũng như Phật giáo tổ chức lỏng lẻo nhưng không vì thế mà biến mất.
Về Nhật Bản:
Ông Shintaro
Ishihara, thị trưởng Tokyo, nghĩ rằng không bao lâu nữa Nhật Bản sẽ rút ra khỏi
cái dù Hoa Kỳ và trở thành một thông số chính trị tại Á châu nếu không muốn nói
trên chính trường thế giới.
Nhật Bản thua trận năm 1945 và trở thành thụ động để cho Hoa Kỳ
che chở.
Nhưng Hoa Kỳ đang yếu dần trước gánh nặng quốc tế nên còn che
chở Nhật Bản được bao lâu nữa? Câu trả lời tùy thuộc
vào sự biến đổi của Đông Á châu trong nhiều thập niên tới, mà chính yếu là vị
trí của Trung quốc. Nếu Trung quốc đẩy mạnh mộng siêu cường, áp dụng
chính sách Tây Tạng với Đông Nam Á châu và nhất quyết tranh giành đảo Senkaku
với Nhật, Nhật Bản sẽ không còn thụ động như hôm nay. Tinh
thần samurai của Nhật sẽ trổi dậy.
Và còn Bắc Hàn. Nếu nước này không
sụp đổ mà trang bị vũ khí nguyên tử, Nhật có thể ngồi nhìn không? Ba
mươi lăm năm nữa nói đến Á châu người ta không phải chỉ nói đến Trung quốc. Con
sư tử Nhật Bản ngủ đã quá lâu rồi.
Về chính thể quân chủ Anh quốc:
Giáo sư
Fernandez-Armesto (đại học Tufts) nói chế độ quân chủ nước Anh hiện nay giống
như một chiếc răng vàng trong một cái miệng chưa đánh răng buổi sáng, và hoàng tử Charles là chiếc răng đẹp đó. Từ cuộc hôn
nhân sóng gió của hoàng tử Charles, hoàng gia Anh quốc trở thành một đám hát
tuồng đến nổi khi đăng ký lễ cưới dân sự với bà Camilla Parker Bowles hoàng tử
Charles phải nại Quy ước Nhân quyền Âu châu mới được chấp nhận. Hai người con
của hoàng tử Charles là Wills và Harry theo lối sống
của bà Diana không biểu lộ một cái gì là truyền thống và đủ khả năng và ý chí
nối vương nghiệp giả tạo. Nền quân chủ Anh quốc sẽ tàn tạ vì
Charles cũng như hai chàng công tử Wills và Harry không ai muốn làm vua nữa.
Về đảng Cộng sản Trung quốc:
Ông Minxin Pei,
thành viên của Carnegie Endowment for
International Peace và giám đốc Chương
trình Trung quốc nói đảng Cộng sản Trung quốc không cách gì tồn tại 35 năm
nữa, mặc dù đảng cộng sản Trung quốc đang đưa Trung quốc đến phú cường. Lấy mức
tăng trưởng trung bình 5% mỗi năm, trong 35 năm nữa lợi tức đầu người của người
dân Trung quốc là $7,000 mỹ kim, Trung quốc sẽ có chừng vài trăm triệu chuyên
viên, thành phần trung lưu và doanh nhân lớn nhỏ, và không một chính quyền nào
có thể giữ một tầng lớp đông đảo như thế trong kỷ luật. Và
nếu kinh tế phát triển không làm sụp đổ Trung quốc, tham nhũng sẽ làm sụp.
Tình trạng mua quan bán tước là dấu hiệu của suy đồi.
Vào năm 2040 đảng cộng sản Trung quốc được 119 tuổi và cầm quyền
91 năm.
Chưa có một chế độ độc đảng nào sống dai như vậy,
ngoại trừ một chế dộ dân chủ có khả năng thích ứng và điều chỉnh. Trong thời kỳ
Cách Mạng Văn Hóa (1966-1976)
đảng cộng sản Trung quốc tưởng như đã tan rã, may nhờ Đặng Tiểu Bình thay da
đổi thịt du nhập kinh tế thị trường. Nhưng đảng cộng sản Trung quốc không có
một may mắn như vậy nữa trước khủng hoảng trước mắt. Đảng cộng sản Việt
Về đồng Euro:
Ông
Christopher Hitchens, giáo sư New School University và là nhà bình luận cho tờ
Vanity Fair, tác giả cuốn “Thomas Jefferson:
Author of America” (2005) nói rằng đồng tiền Euro khó trở thành đồng tiền
chung của Âu châu.
Ngày
Về chính sách sinh sản:
Theo ông Lý
Quang Diệu, nguyên thủ tướng Singapore từ 1959 đến 1990 dân số sẽ là vấn đề nhức
đầu cho tương lai chứ không phải là dân chủ. Hiện nay dân các
nước giàu không chịu sinh đẻ, trái lại các nước nghèo thì sinh nở vùn vụt.
Làm thế nào để duy trì dân số ở nước giàu, và làm thế nào có đủ cái ăn cái mặc cho dân các nước nghèo? Khuyến
khích lập gia đình và dễ dãi di trú là chính sách của các nước giàu. Hạn chế sinh sản là chính sách của các nước nghèo. Nhưng khuyến khích và cũng như hạn chế sinh sản và dễ dãi trong
chính sách di trú để giải quyết dân số không phải không có vấn đề. Đụng chạm với tôn giáo, đụng chạm với bản sắc dân tộc và quyền lợi
kinh tế của dân chúng địa phương.
Nhưng theo ông Lý Quang Diệu trước sau vấn đề cũng phải được giải
quyết. Và chiều hướng tương lai là các chính phủ sẽ tích cực nhúng tay vào chính sách sinh sản. Đó là chiều
hướng của thế giới vài chục năm nữa bất chấp sự phản đối của các tôn giáo.
Về quan niệm đạo đức một vợ một chồng:
Ông Jacques
Attali chủ tịch của PlaNet Finance, một tổ chức bất vụ lợi quốc tế và một cây
bút thường xuyên của tạp chí Foreign Policy cho rằng vào giữa thế kỷ 21, quan
niệm “một vợ một chồng” hiện là dấu
hiệu của văn minh và đạo đức sẽ trở thành một cái gì có tính gượng gạo và giả
dối do sự phát triển của tự do cá nhân và khoa học kỹ thuật, nhất là trong lĩnh
vực thông tin và thuốc ngừa thai. Nhưng các nhóm tôn giáo sẽ
chống khuynh hướng này nói là để bảo vệ phụ nữ. Nhưng quan niệm tự do
này xuất phát mạnh mẽ từ Âu châu sẽ thắng, qua Mỹ châu rồi sau cùng lan ra cả thế giới. Ảnh hưởng của nó sẽ
không nhỏ. Từ quan hệ của bố mẹ với con cái, đến luật lệ tài sản, đến
nơi sinh sống đều thay đổi.
Ông Attali lưu ý, thật ra hiện tượng này đã đến ngoài ngõ rồi
qua phim ảnh, tiểu thuyết và âm nhạc, chỉ khác là chúng ta chưa chịu nhìn nhận
nó mà thôi.
Về lĩnh vực công và lĩnh vực tư:
Ông Lawrence
Lessig, giáo sư luật đại học Stanford nói trong một nền văn hóa nào cũng có
lĩnh vực công, qua đó hiểu biết được tự do trao đổi không cần xin phép ai, và
một lĩnh vực tư, trong đó quyền phát minh và sáng chế
được tôn trọng. Từ trước đến nay các bộ luât duy trì sự cân bằng giữa hai lĩnh
vực công tư để khuyến khích sự phát triển của xã hội. Nhưng giáo sư Lessig nói
với thời đại tin học, tác quyền thường bị xâm phạm, và các nhà làm luật đã tăng
cường luật bảo vệ lĩnh vực tư đến độ không còn gì thuộc lĩnh vực công. Cái gì cũng phải mua bán đổi chác.
Càng toàn cầu hóa, lĩnh vực tư càng được bảo vệ chặt chẽ. Đó là
khuynh hướng của thế giới trong 35 năm tới.
Về nạn khí thải của xe hơi:
Ông John
Browne, chủ tịch hội dầu hỏa British
Petrolium nói vào năm 2040 sẽ không còn khí thải xe hơi nữa.
Nếu có một
số chính khách vì lý do này hay lý do khác không tin sự thải hồi khí nhà kiếng
(chính yếu là khí cácbonít) vào bầu khí quyễn đang làm thay đổi thời tiết thế
giới (trận bão Katrina và ngập lụt tàn phá New Orleans tháng 9 năm 2005 là một
nhắc nhở) các nhà khoa học vẫn ngày đêm tìm cách giải quyết vấn đề họ tin là có
thật.
Và nhờ họ vào năm 2040 chuyện khí thải không còn là một vấn đề
nữa.
Vào năm 2020 thế giới sẽ có thêm 700 triệu chiếc xe
hơi, đa số tại Trung quốc, nhưng máy móc, nhiên liệu cũng như dầu nhớt sẽ sạch
sẽ hơn. Xe Mỹ vào năm 2040 sẽ chạy 100 kilômét một gallon
(thay vì 50 kilômét như hiện nay). Ngoài ra các nguồn
thải hồi từ nhà máy, nhà ở của tư nhân và trường học cũng sẽ giảm thiểu để
không còn đe dọa môi trường. Chưa biết tương lai sẽ
như thế nào nhưng có dấu hiệu để tin tưởng vào tiến bộ khoa học với những nguồn
nhiên liệu và máy móc mới. Nếu các chính khách trong
khối G-8 tin tưởng vào khoa học hơn thì nổi ám ảnh của khí nhà kiếng có thể sẽ
biến mất sớm hơn.
Về chiến tranh chống ma túy:
Ông Peter
Schwartz, chủ tịch Global Business
Network nghĩ rằng trong 35 năm nữa sẽ không còn chiến tranh chống ma túy. Những nhà biến chế sẽ làm ma túy trở thành thuốc vô hại và không
nghiền. Ma túy trở nên hiền lành và dễ chế biến ai làm
cũng được. Các cánh đồng trồng thuốc phiện ở
Về bệnh bại liệt:
Theo bà
Julie L. Gerberding, giám đốc Trung tâm
Kiểm soát và Phòng ngừa Bệnh tật của Hoa Kỳ mục tiêu của thế kỷ này là diệt
bệnh bại liệt cũng như năm 1977 thế giới đã thành công toàn diệt bệnh đậu mùa.
Năm 1988 trên thế giới có 350,000 trường hợp bại liệt, đến năm 2005 chỉ còn 760
trường hợp. Vấn đề còn lại là những nỗ lực cuối cùng, nhất là
tại Phi châu. Tại đó bệnh bại liệt khó chận đứng do nội chiến và sự nghi
ngờ của dân chúng đối với thiện chí bài trừ bệnh của các nước tây phương. Dân
Tuy nhiên khoa học và nỗ lực của thế giới sẽ thành công và 35
năm nữa chúng ta sẽ không còn thấy bệnh bại liệt trên quả địa cầu.
Về vai trò của bác sĩ:
Ông Craig
Mundie, chuyên viên về chính sách của Microsoft nhận xét: Bạn ốm hả? Thật là phiền. Hẹn bác sĩ, lái xe đến phòng mạch, điền giấy
tờ khai lý lịch bệnh trạng và bảo hiểm, chờ phòng ngoài xong vào chờ phòng
trong, trả lời nhiều câu hỏi vớ vẫn của ông hay bà bác sĩ lúc nào cũng vội
vàng, lấy máu, chờ kết quả, gởi đi bác sĩ chuyên môn, lại chờ kết quả thử
nghiệm. Cuối cùng có khi bạn vẫn không biết rõ bạn bị bệnh
gì. Hỏi bác sĩ? Lại những câu trả lời chung chung.
Hệ thống y tế hiện nay dựa vào quá nhiều ở người thầy thuốc và
bệnh nhân trở thành thụ động. Nhưng y khoa đang bước những bước dài từ lĩnh vực thông tin đến
ngành bào chế thuốc và luật lệ ràng buộc về thuốc men càng ngày càng được nới
lỏng. Nhờ đó bệnh nhân có thể tự giải quyết các vấn đề sức khỏe bằng cách vào
các web y khoa, bằng cách tự làm các
đo lường căn bản như đo đường, đo cholesterol,
và tự tìm thuốc thích hợp để dùng. Và sẽ có một ngày việc đến
gặp bác sĩ là bước sau cùng chứ không phải là bước đầu tiên khi bạn thấy có
bệnh. Theo ông Craig Mundie những sự thay đổi này sẽ giúp thế giới chống
bệnh truyền nhiễm lây lan và giúp các quốc gia tân
tiến chống sự thâm thủng ngân sách vì các chương trình sức khỏe nặng nề, ít
hiệu quả và tốn kém.
Nhưng trước hết phải thắng các thế lực như bảo hiểm, hội luật
sư, hội bác sĩ, cơ sở săn sóc sức khỏe … Và hãy chờ ba bốn chục năm nữa.
Về sự vô danh:
Ý kiến của
Esther Dyson, chủ biên Release 1.0, CNET
Networks newsletter là: sống nổi danh không phải dễ, nhưng muốn sống vô
danh cũng không phải là chuyện dễ dàng vào giữa thế kỷ này. Nói
như vậy không có nghĩa ai làm gì mọi người đều biết. Nó
chỉ có nghĩa là nếu người ta muốn biết thì không ai dấu được gì cả. Thời
đại xa lộ thông tin với web, với điện thư đời sống của
mỗi cá nhân giống như một phong thư không niêm. Tưởng là kín
đáo với password này password khác thật ra chỉ là chuyện vãi
sưa che mắt thánh. Ông Dyson nhắc mọi người nhớ điều này, những gì ta trao
đổi trên Web hay điện thư đều được cất giữ ở một nơi
nào đó. Chẳng thế mà một cá nhân dây dưa đến pháp luật chỉ trong vòng vài giờ
đồng hồ cảnh sát đã có đầy đủ hồ sơ.
Vậy chẳng còn chuyện riêng tư? Và không
ai có thể sống ẩn danh? Không hẳn thế. Nhưng nếu có thế cũng không làm ai sợ hãi vì thường tình tưởng như
ai cũng quý chuyện riêng tư, nhưng thực tế là người ta đua nhau tìm tiếng tăm.
Giới trẻ không ngại lên tiếng về đủ mọi thứ chuyện chung
quanh và không ngần ngại thành lập home
page này đến home page khác. Ông Esther Dyson kết luận, sự vô danh không còn tồn tại vào giữa
thế kỷ này.
Về sự sống:
Ông Peter
Singer, giáo sư đại học
Vài chục năm nữa một vấn đề như chuyện cô Terri Schiavo (năm
2005 tại
Vào khoảng
năm 2040, kinh nghiệm về việc giúp kết thúc sự sống theo luật (legalized
euthanasia) của Hòa Lan và Bĩ sẽ giúp cho thế giới chọn hình thức can thiệp này
để làm giảm sự đau khổ của con người. Tóm lại vào giữa thế kỷ này thế giới ít
nhất sẽ đồng thuận rằng: cho dù sự sống bắt đầu từ khi có thai,
đời sống của một con người có ý thức bắt đầu sau đó khá lâu. Cho nên con người
sẽ không tranh luận nhiều khi quyết định để cho một người có ý thức quyết định
khi nào mình nên sống và khi nào thì nên chết.
Trần Bình
Tài liệu tham khảo:
“Here today Gone
Tomorrow” Foreign Policy, Sept./Oct. 2005
Trần Bình Nam
|
http://www.vnet.org/tbn |