Iran và Bom Nguyên Tử:
Tiên
lễ hậu binh
Bàn tới bàn lui, nhưng
không ai nghi ngờ gì những người lãnh đạo Iran nhất quyết tìm đường chế tạo bom
nguyên tử, ngay cả trong trường hợp Liên bang Nga và Trung quốc đồng ý với Anh,
Pháp và Hoa Kỳ cùng ra sức ngăn chận.
Vậy Hoa Kỳ phải làm gì? Đánh phá các cơ sở
nguyên tử của Iran thì dễ làm nhưng hậu quả khó lường. Mà không đánh để cho Iran chế tạo bom nguyên tử lại càng nguy hiểm hơn. Nhưng rồi Hoa Kỳ cũng phải có một lựa chọn.
Tờ tuần báo The
Economist (Luân Đôn, số ngày 6/5 đến 12/5/2006) đã phân
tích vấn đề này dưới nhiều khía cạnh trong một bài bình luận nhan đề:
“Unstoppable?” tôi tạm ghi lại các ý chính sau đây. Theo tôi, rút bài học về
cuộc chiến tại Iraq, nhà bình luận của tờ The Economist chủ trương “Tiên lễ hậu
binh”, và điều này nếu làm riêng giữa Hoa Kỳ và Iran thì càng tốt. Lá thư dài
18 trang tổng thống Iran gởi tổng thống Bush qua trung gian của Thụy Sĩ hôm Thứ
Ba 9 tháng 5 tuy tổng thống Bush cho là không đâu vào đâu và nói không đáng trả
lời, biết đâu là một bước khởi đầu tốt. Năm 1971 quan hệ giữa
hai nước cựu thù Hoa Kỳ và Trung quốc đã được tái lập bằng một trận đấu bóng
bàn.
** Trần Bình Nam **
**
Nếu ngoại giao là nghệ thuật giải quyết những vấn đề tưởng như
không giải quyết được
thì cứ ngồi chờ vài tuần lễ nữa hy vọng năm
nước Mỹ, Anh, Pháp, Liên bang Nga và Trung quốc sẽ tìm ra giải pháp hóa giải
hai mối nguy trước vấn đề Iran chế tạo bom nguyên tử. Mối nguy thứ nhất là bất chấp lời kêu gọi và khuyến cáo của Liên hiệp
quốc, Iran cứ tiến
hành các thí nghiệm cần thiết và chế được bom nguyên tử. Mối nguy
thứ hai là sau khi đã dùng mọi giải pháp nhưng thất bại Hoa Kỳ phải dùng vũ lực
đối với Iran. Muốn thành
công Hoa Kỳ và các đồng minh cần làm cho Iran hiểu rằng
cái giá để trở thành một lực lượng nguyên tử rất cao và nếu bỏ cái mộng đó đi cái
lợi sẽ rất lớn. Tuy nhiên cho đến lúc này các nhà ngoại giao
chưa tìm thấy một cách giải quyết nào thỏa đáng và hình như Iran tính toán
rằng họ có thể chế tạo bom nguyên tử mà chẳng ai làm gì được.
Câu hỏi căn bản được đặt ra. Nếu Iran có bom
nguyên tử thì đã sao? Pakistan, Ấn Độ,
Do Thái đều đã chế tạo bom nguyên tử trước sự chống đối của quốc tế. Trận chiến tranh lạnh trôi
qua, có bên thắng bên bại mà chẳng ai dùng bom nguyên tử dù có lúc bên này hay
bên kia dọa dùng. Tuy nhiên ai cũng công nhận càng nhiều
nước có bom nguyên tử thế giới càng ít an toàn hơn.
Iran vẫn nói họ
không có ý định chế bom nguyên tử. Nhưng trong 20 năm qua họ vẫn dấu các nhà thanh tra của Cơ quan
Nguyên tử năng Quốc tế (International Atomic Energy Agency – IAEA) các chương trình
chế tạo Uranium tinh chất và Plutonium (là chất nổ chính của bom nguyên tử). Và không ai tin Iran chỉ muốn
tạo năng lượng nguyên tử cho mục tiêu hòa bình.
Và còn hai câu hỏi khác: Những người lãnh đạo chế độ Iran có thể xử dụng bom nguyên
tử để làm gì? Và chính sách của thế giới sẽ phải thích ứng thế
nào với một nước Iran có bom
nguyên tử?
Tổng thống Iran, ông
Mahmoud Ahmadinejad từng tuyên bố sẽ xóa Do Thái trên bản đồ thế giới. Iran cũng không hòa thuận gì lắm
với các nước Hồi giáo chung quanh (ngoại trừ Syria). Nhưng các nhà lãnh đạo tôn
giáo tại Iran cũng không đến nổi khùng đem
bom nguyên tử đánh Do Thái hay một nước nào đó (vì làm vậy Iran cũng bị tiêu diệt). Tuy
nhiên không ai dám quả quyết điều gì cả, ngoại trừ điều này: Những nước như
Saudi Arabia, Ai Cập, Syria, và ngay cả Thổ Nhĩ Kỳ nếu xưa nay có thể sống - dù
thấy bất an- bên cạnh một nước Do Thái có bom nguyên tử, lần này sẽ không chịu
ngồi yên chờ xem Iran làm gì. Và một cuộc chạy đua sản xuất vũ
khí nguyên tử trong vùng Trung đông sẽ không tránh được.
Trước bối cảnh này, và vì còn lo ngại
tổng thống Mahmoud Ahmadinejad dùng bom nguyên tử vào những mục tiêu đe dọa khác,
giải pháp quân sự để phá hủy khả năng sản xuất bom nguyên tử của Iran khả dĩ là
một giải pháp các nhà ngoại giao có thể nghĩ đến. Hoa Kỳ và Do thái có quyền và
có lý khi nói rằng họ không loại trừ một giải pháp nào cả, mặc dù bộ trưởng ngoại
giao Anh, ông Jack Straw cho rằng giải pháp quân sự không ổn.
Trên thực tế, một cuộc tấn công quân
sự dù thành công cũng làm cho tình hình trở nên gay go hơn. Iran đã phân
tán các cơ sở nguyên tử của họ ra nhiều nơi xa nhau, tình báo Hoa Kỳ không biết
hết được.
Một cuộc tấn công sẽ làm trì hoãn nhưng không làm cho Iran bỏ ý định
làm bom nguyên tử. Hơn nữa, Iran có phương
tiện trả đũa bằng cách dùng các nhóm vũ trang họ đang giúp để đánh phá Do Thái
và cung cấp tiền bạc cho các nhóm Hồi giáo Shiite tại Iraq và ở các
nơi khác.
Đánh Iran còn làm chia
rẽ khối những nước vốn không muốn Iran có bom
nguyên tử (nhưng không đồng ý giải pháp quân sự) và làm cho nhân dân Iran đoàn kết
sau lưng một chế độ mà họ chẳng muốn ủng hộ.
Như vậy con đường tốt nhất còn lại vẫn
là ngoại giao nhưng cần một chính sách ngoại giao cứng rắn và nhất trí, và thuyết
phục những nhân vật còn có ảnh hưởng tại Iran cái giá họ phải trả (thí dụ như sẽ
bị cô lập ngay cả trong thế giới Hồi giáo) nếu nhất quyết làm bom nguyên tử.
Cho đến lúc này Liên hiệp quốc và các quốc gia liên hệ chưa có một kế hoạch cụ
thể nào theo hướng đó. Và cũng không
có dấu hiệu lạc quan nào nào trước mắt.
Trên lý thuyết Iran cần đầu tư ngoại quốc vì
hai phần ba nhân lực dưới tuổi 30 không có công ăn việc làm. Nhưng với giá dầu thô lên cao như hiện nay, các nhà lãnh đạo Iran có thừa
tiền để trợ cấp thất nghiệp và giải quyết các vấn đề khác trong nước.
Khi Iran coi thường không nghe lời
khuyến cáo tạm ngưng việc tinh luyện Uranium của Hội đồng Bảo an Liên hiệp quốc,
Hội đồng có thể áp dụng bước kế tiếp là áp dụng Chương 7 của Hiến chương Liên
hiệp quốc (*) ra nghị quyết buộc Iran ngưng, nhưng Liên bang Nga và Trung quốc có
thể không đồng ý. Nga và Trung quốc chẳng muốn Iran có bom nguyên tử, và cả hai
nước này đều đồng tình với Hoa Kỳ và các nước Âu châu yêu cầu Iran ngưng luyện
chất Uranium để tái tục các cuộc thương thuyết, và Liên bang Nga còn đề nghị
tinh luyện Uranium thay cho Iran trong khi thương thuyết. Nhưng cả hai nước đều
không muốn làm tổn thất quan hệ kinh tế với Iran vì e ngại Chương 7 của Hiến chương
Liên hiệp quốc có thể dẫn tới việc dùng vũ lực như đã xẩy ra tại Iraq.
Ở đây có một chút khác
biệt giữa Iraq và Iran. Saddam Hussein đã coi thường
các khuyến cáo của Hội đồng Bảo an Liên hiệp quốc vì Hội đồng không đoàn kết với
nhau và (Hussein) nghĩ rằng thế nào Liên bang Nga và Trung quốc cũng ngăn không
cho Hội đồng Bảo an hành động và Hoa Kỳ phải bó tay. Saddam
Hussein đã tính nhầm, nhưng Hoa Kỳ cũng vì đánh Saddam Hussein mà đang lúng túng.
Vì vậy hình như Iran cũng đang
suy tính nước bài của Saddam Hussein. Tuy nhiên nếu Nga và Trung quốc đồng ý để Hội
đồng Bảo an Liên hiệp quốc áp dụng Chương 7 của Hiến chương dưới hình thức nhẹ
nhất (chứ không đến mức nặng nề như cấm đầu tư vào lĩnh vực dầu thô và khí đốt
của Iran) thì có thể làm cho Iran phải nghĩ lại.
Nhưng nếu không có giải pháp nào (kể
cả quân sự) được gạt bỏ như Hoa Kỳ thường tuyên bố Hoa Kỳ cũng cần phát huy thêm
sáng kiến ngoại giao, mặc dù trước đây Iran đã gạt bỏ mọi đề nghị của Âu châu như
tăng cường quan hệ mậu dịch, thắt chặt thêm mối quan hệ ngoại giao và giúp đỡ kỹ
thuật cho Iran.
Vì sao? Vì Iran muốn nói
chuyện với vai chính là Hoa Kỳ. Hoa Kỳ thường tuyên bố những lời đe dọa Iran nên Iran phải lo
tự vệ.
Cho nên đối với Hoa Kỳ Iran làm bom nguyên tử để đánh ai nếu không phải
để đánh Hoa Kỳ. Căng thẳng chính là ở chỗ đó. Vì vậy nếu hai bên nói chuyện trực
tiếp với nhau, chẳng hạn như: Iran tuyên bố ngưng luyện
Uranium và chế Plutonium, và Hoa Kỳ cam kết sẽ không đánh Iran thì câu
chuyện có thể trở nên êm thắm hơn.
Cho đến lúc này tổng thống Bush không muốn nói chuyện tay đôi với
Iran, cho rằng Iran đang giúp các tổ chức vũ trang chống Do Thái, Iran đang chống
giải pháp hòa bình cho Trung đông, Iran đang che chở một vài thành phần lãnh đạo
của al-Qaeda và Iran không có dân chủ. Nhưng nếu Hoa Kỳ chìa tay
ra trước thì có nhiều lý do để chúng ta tin rằng Iran sẽ duyệt lại chính sách chống
Tây phương của mình, chính yếu
là vì Hoa Kỳ phong tỏa kinh tế Iran đã làm cho các nước Tây phương dè dặt khi đầu tư vào
Iran. Và đó là chuyện giữa Hoa
Kỳ và Iran không ai can thiệp được.
Trong những tuần lễ tới, Liên bang Nga và Trung quốc có thể phủ quyết một nghị
quyết áp dụng Chương 7 Hiến chương của Hội đồng Bảo an, và Iran cứ tiến hành việc tinh luyện
Uranium. Nhưng cũng có thể là những tuần lễ thế giới sẽ tìm
ra giải pháp hóa giải sự căng thẳng. Giải pháp đó – dù chưa tháo hẳn ngòi
nổ Trung đông – là một chính sách cứng rắn của Liên hiệp quốc đi đôi với một củ
carốt to tướng ngon lành do chính Hoa Kỳ mang lại.
Không gì hơn là “tiên lễ hậu binh.”
May
10, 2006
binhnam@sbcglobal.net
www.tranbinhnam.com
(*) Chương 7 của Hiến chương Liên hiệp quốc gồm
13 điều (39 đến 51) là chương quy định những biện pháp đối phó đối với các quốc
gia có hành động đe dọa hòa bình thế giới.
Trần Bình Nam
|
http://www.tranbinhnam.com
|