Tổng Thống Clinton
Công Du Việt Nam
Trần Bình Nam
Hơn tháng nay có tin tổng thống Clinton dự tính viếng thăm Việt Nam trước khi mãn nhiệm kỳ. Tin hấp dẫn, nhưng nhiều người nghĩ là
chuyện thả bong bóng chơi của tòa Bạch Ốc để ứng cử viên George W. Bush có dịp
lên tiếng phẩm bình. Vì vào giờ thứ 24 này tổng thống Clinton có gì trong hành trang để đi thăm
viếng Việt Nam?
Thế nhưng, ngày 14/9/2000 tòa Bạch Ốc thông báo tổng thống Clinton sẽ chính thức viếng thăm Việt Nam sau khi tham dự hội nghị hằng năm (15
& 16/11/2000) của Tổ chức Hợp tác Kinh tế Á châu
& Thái bình dương tại Brunei.
Trong mối quan hệ giữa Việt Nam Cộng Hòa và Hoa Kỳ, trước
đây tổng thống Lyndon Johnson hai lần đến Cam Ranh (10/66 và 12/67) thăm quân
đội Mỹ. Hai năm sau (7/69) tổng thống Richard Nixon đến Sài Gòn gặp tổng thống
Nguyễn Văn Thiệu khi Hoa kỳ bắt đầu chương trình rút quân. Tổng
thống Clinton sẽ là vị tổng thống Hoa Kỳ tại chức
đầu tiên viếng thăm Hà Nội. Bản tin
đăng trên nhật báo San José Mercury News ngày 15 tháng 9 còn cho biết sau Hà
Nội tổng thống Clinton sẽ viếng thành phố Sài gòn, thủ đô cũ của Việt Nam Cộng
Hòa, Đà Nẵng nơi Thủy quân Lục chiến Hoa kỳ đổ bộ năm 1965 mở đầu một cuộc đổ
quân lên tới hơn nửa triệu người trong 3 năm sau đó, và Huế nơi hơn 2000 quân
nhân Mỹ bỏ mình tái chiếm trong trận Tết Mậu Thân 1968.
Đây là một trong những quyết định mang
dấu ấn của Clinton.
Tổng thống Clinton là vị tổng thống có nhiều quyết định
táo bạo, và vài quyết định đó đã xuýt làm ông mất chức tổng thống. Năm 1993 vừa tuyên thệ nhậm chức tổng thống Clinton cùng
đệ nhất phu nhân bắt tay vào việc cải tổ hệ thống bảo hiểm sức khỏe, một việc
ai cũng thấy cần, nhưng khó, vì phải đương đầu với các khối thế lực tại Hoa Kỳ,
từ các hãng bảo hiểm, giới chủ nhân, giới luật sư, giới bác sĩ. Công cuộc cải
tổ bị quốc hội ở trong tay đảng Dân Chủ là đảng của tổng thống đánh bại và hậu
quả là trong cuộc bầu cử năm 1994, đảng Cộng Hòa lấy lại quốc hội trong tay
đảng Dân Chủ. Nhưng tổng thống Clinton gượng dậy được và tái đắc cử nhiệm kỳ 2
năm 1996. Lúc này tổng thống Clinton có thêm kinh nghiệm và tự tin ông
phiêu lưu tình cảm với cô Monica Lewinsky để cho đảng Cộng Hòa có cớ truy tố
đưa ông ra xử trước Thượng nghị viện.
Ông lại thoát nạn. Dân chúng Hoa Kỳ vẫn dành nhiều cảm
tình đối với ông nhờ nền kinh tế Hoa Kỳ đang sung mãn và Thượng nghị viện không
đủ 2/3 phiếu cách chức ông. Tổng thống Clinton lấy lại sự tự tin hoàn toàn
trong bài diễn văn về tình trạng liên bang cuối cùng ông đọc trước lưỡng viện
quốc hội ngày 27/1/2000, một bài diễn văn trình bày nhiều chính sách lâu dài
của Hoa kỳ pha lẫn chút diễu cợt và dạy dỗ những người trong đảng Cộng Hòa đã
từng muốn bứng ông.
Quyết định công du Việt Nam trước khi mãn nhiệm kỳ của tổng thống Clinton là một quyết định "rất Clinton" và là quyết định khó hiểu nhất. Đã đành quan hệ chiến lược giữa Việt Nam và Hoa Kỳ sẽ
trở nên quan trọng trong thế tranh chấp không thể tránh được giữa Hoa kỳ và
Trung quốc trong những thập niên tới, nhưng chưa có biến chuyển gì biện minh
cho chuyến đi của một vị tổng thống chỉ còn ngồi ở chức vụ trong một tháng. Tòa
Bạch Ốc cảm thấy điều này nên khi loan báo tin tổng thống Clinton sẽ đi thăm
Việt Nam phát ngôn nhân tòa Bạch Cung ông Joe Lockhart đã hạ tầm quan trọng của chuyến đi, mặc dù về
phương diện ngoại giao sự hạ tầm này tỏ ra thiếu tế nhị với nước chủ. Ông nói:
"Những diễn biến trong những năm gần đây cho thấy đã đến lúc cần thắt chặt
mối quan hệ giữa hai nước, trong đó có việc ký bản thỏa ước thương mãi Việt Mỹ.
Nhưng chuyến đi của tổng thống chỉ có tính cách tượng trưng." Nói vậy
chẳng khác nói: Tổng thống đi chơi thôi, ai đó đừng đặt nhiều hy vọng hảo
huyền.
Không ai thấy hài lòng với chuyến đi
của tổng thống, kể cả thành phần ủng hộ Việt Nam trong chính giới Hoa Kỳ. Hai ứng cử
viên Al Gore và George W. Bush không có ý kiến. Các tờ báo lớn tại Hoa Kỳ không bình
luận và các đài truyền hình lớn không làm tin như thông thường giới truyền
thông sôi nổi trước một tin đặc biệt như vậy. Thượng nghị sĩ John McCain
được mời tham dự phái đoàn của tổng thống đã khước từ lấy cớ ông mới đi Việt Nam tháng Tư năm 1999!
Theo tin tức thì Việt Nam chính thức thông cáo hân hoan đón tiếp
tổng thống Clinton.
Nhưng đó chỉ là chuyện ngoại giao đầu môi chót lưỡi.
Đầu tháng 9 khi cùng tham dự đại hội đồng Liên hiệp quốc tại New York, tổng
thống Clinton trực tiếp ngõ lời với chủ tịch nước Trần Đức Lương muốn viếng
thăm Việt Nam hẳn là chuyện làm Trần Đức Lương và Bộ Chính Trị đảng cộng sản
Việt Nam rầu thúi ruột. Chiếc gân gà của Tào Tháo chắc cũng không dai bằng. Từ chối? Lấy cớ gì. Nhận lời? Kẹt đủ mọi đường. Trung
quốc không vui, cộng đồng Việt Nam hải ngoại sẽ nhân cơ hội đòi thực thi dân
chủ và nhân quyền, đòi bỏ điều 4 Hiến pháp ... Nhưng từ chối thì không được,
đành ráng nuốt chiếc gân gà của Clinton. Sự bực mình của Hà Nội thấy được qua cung cách
chuẩn bị dư luận của Hà nội. Ngày 19 tháng 9 nhân hội nghị vinh danh sự đóng
góp của Việt Nam trong thế kỷ qua, Phó thủ tướng Nguyễn Mạnh Cầm và cựu tướng
Võ nguyên Giáp thay phiên nhau đả kích Hoa Kỳ. Cầm nói "Hoa Kỳ đã dùng vũ
khí cực tối tân và một chiến thuật vô nhân đạo để tiến hành một cuộc chiến
tranh tàn phá cực độ tại Việt Nam." Giáp nhẹ nhàng hơn nói "mặc dù chính
phủ (cộng sản của ông ta) còn non trẻ, kinh tế còn lạc hậu, lực lượng vũ trang
được trang bị thô sơ Việt Nam đã chiến đấu suốt 30 năm và đã thắng nhiều đế
quốc hùng mạnh trong đó có Hoa Kỳ, đế quốc mạnh nhất" (Reuters 09/19/2000:
Vietnam hails war victory ahead of Clinton visit)
Lý do gì tổng thống Clinton thăm viếng Việt Nam? Nếu không có một lý do chiến lược tối quan trọng được nêu ra, lý do chính là cá nhân. Trong thời gian chiến
tranh, ở tuổi quân dịch tổng thống Clinton được miễn dịch vì lý do học vấn, và từng tham gia các
cuộc biểu tình chống chiến tranh Việt Nam, nhưng ông là vị tổng thống tái
lập quan hệ giữa hai nước sau khi chiến tranh chấm dứt. Năm 1994 ông hủy bỏ
lệnh phong tỏa kinh tế Việt Nam, năm 1995 thiết lập quan hệ ngoại giao, 1997
trao đổi đại sứ giữa hai quốc gia. Chuyến viếng thăm của tổng thống Clinton sẽ đóng một dấu ấn của cá nhân Bill Clinton vào quan hệ
Việt Mỹ trong tương lai, một quan hệ chỉ có thể càng lúc càng tế nhị và sâu sát
hơn.
Nhìn về mặt nào theo lối qui ước
cũng không tìm được một lý do ổn thỏa (ngoài lý do cá nhân) để giải thích sự
cần thiết của chuyến đi. Ngoại trừ nhìn theo lối không
qui ước. Chuyến đi của tổng thống Clinton dù được thực hiện sau cuộc bầu cử tổng thống nhưng được
công bố hai tháng trước ngày bầu cử là một cách nói gián tiếp rằng Al Gore sẽ
đắc cử tổng
thống vào ngày 7 tháng 11. Chuyến đi ám chỉ quan hệ giữa Việt Nam và Hoa Kỳ quá
quan trọng trong thế tranh chấp mới tại Á châu không thể chờ tân tổng thống mất
một hai năm ổn định vị thế, nên "vì quyền lợi quốc gia" tổng thống
Clinton phải chuẩn bị trước cho tân tổng thống. Al Gore dù
chẳng vui gì cũng không thể khuyến cáo tổng thống Clinton đừng đi. Nếu không được thêm tí phiếu thì cũng
không vì vậy mà mất phiếu. Còn nếu George W. Bush đắc
cử thì cứ xem là một chuyến đi chơi vậy.
Tổng thống Clinton trước sau vẫn là một ông tổng thống
tài tử. (Sept. 2000)
Trần Bình Nam
|
http://www.vnet.org/tbn
|