Ukraine & Chiến tranh lạnh
Trần Bình Nam
Cuộc bầu cử ngày 21/11/2004 tại Ukraine và sự
tranh chấp sau đó giữa hai ứng cử viên Yushchenko và Yanukovych không phải là
sự tranh tụng về phiếu bầu bình thường như giữa hai ông George Bush và Al Gore
trong cuộc bầu cử tổng thống tại Hoa Kỳ năm 2000. Cuộc tranh chấp kết quả bầu
cử tại Ukraine có nguyên nhân sâu xa liên
quan đến cuộc chiến tranh lạnh vừa tàn giữa Hoa Kỳ và Liên bang Xô viết (nay là
Liên bang Nga).
Ukraine, một quốc
gia rộng gần gấp đôi Việt Nam, dân số 48 triệu người là một quốc gia cổ xưa
hình thành từ những thế kỷ trước công nguyên. Đến thế kỷ thứ
4 sau công nguyên người Slavic định cư vĩnh viễn và thành lập nước Ukraine đóng đô ở Kiev. Vào thế kỷ thứ 13 quân Mông
cổ chiếm Ukraine và cai
trị cho đến thế kỷ thứ 14. Người Lithuania thay thế
quân Mông cổ từ thế kỷ thứ 14 cho đến thế kỷ thứ 16. Sau đó người Ba Lan thay người Lithuania. Và hai
thế kỷ sau, Nga Hoàng chiếm Ukraine.
Năm 1917 thừa lúc
chế độ Nga Hoàng suy tàn người Ukraine vùng dậy thành lập nước Cộng Hòa Ukraine
và năm 1918 tuyên bố độc lập khỏi Nga Xô viết vừa thành hình. Năm sau Nga xô
viết tái chiếm Ukraine, và năm 1922 công khai sát
nhập phần phía đông Ukraine vào Liên bang Xô viết. Phần
phía tây bắc do Ba Lan chiếm giữ từ năm 1919 cho đến
năm 1939.
Năm 1939 Hitler
(Đức quốc xã) đánh chiếm toàn bộ Ba Lan và phần đất Ukraine do Ba Lan cai trị mở đầu
trận Thế giới đại chiến II. Năm 1941 Hitler tuyên chiến với Liên bang Xô viết
và chiếm toàn bộ Ukraine cho đến năm 1944 Hồng quân Liên
xô chiếm lại. Từ đó cho đến năm 1991 Ukraine mất căn cước và được thế
giới xem là một phần đất của Nga. Đến năm 1991 khi Liên bang Xô viết sụp đổ, Ukraine tuyên bố độc lập với một chế
độ dân chủ đa nguyên theo tổng thống chế cho đến hôm
nay.
Ukraine nằm giữa Âu châu và Liên
bang Nga, và có khả năng kinh tế, nên Ukraine được cả hai khối Tây phương
và Liên bang Nga ve vãn. Hoa Kỳ muốn kéo Ukraine vào khối
NATO, trong khi tổng thống Putin xem đó là một đe dọa không thể chấp nhận.
Liên bang Nga vẫn
giữ được thế thượng phong trong 10 năm qua nhờ ông tổng thống Leonid Kuchma thân Nga. Và tây phương muốn dùng cuộc bầu cử tổng thống ngày 21/11/2004 bứng ông
Kuchma để thay bằng một ông tổng thống thân Tây Phương. Người được chuẩn bị vai
trò này là cựu thủ tướng Viktor Yushchenko. Phía thân Nga chuẩn bị cho
đương kim thủ tướng Viktor Yanukovych thay thế ông
Kuchma.
Ván cờ là như vậy. Và ông Yushchenko có
thế thắng vì đa số (54%) người Ukraine thích Tây
phương hơn.
Nhưng nhóm Kuchma, Yanukovych dùng phương pháp cổ điển là tổ
chức bầu cử gian lận. Những người này còn đi xa hơn là tìm cách dùng độc
dược dioxine để giết ông Yushchenko
hay làm cho ông không còn sinh lực trước cuộc bầu cử.
Mọi việc diễn tiến như một lớp tuồng chuẩn bị sẵn. Sau ngày
bầu cử 21/11 Ủy ban bầu cử trong tay chính quyền tuyên
bố ông Viktor Yanukovych thắng, nhưng thành phần ủng hộ ông Yushchenko xuống
đường kêu gọi hủy bỏ cuộc bầu cử đó và bầu cử lại.
Trước áp lực của
quần chúng ngày 27/11 quốc hội Ukraine tuyên bố không công nhận
công bố của Ủy ban bầu cử là ông Yanukovych đã thắng và biểu quyết giải tán Ủy
ban bầu cử. Sau đó ngày 1/12 quốc hội lại biểu quyết bất tín nhiệm chính phủ
của ông Yanukovych và yêu cầu vị tổng thống sắp mãn nhiệm là ông Kuchma hãy chỉ
định một tân thủ tướng để quốc hội phê chuẩn. Ông Kuchma
không thi hành biểu quyết của quốc hội mà ông cho là bất hợp hiến. Ngày 3/12 Tối Cao pháp Viện Ukraine phán quyết
tổ chức lại một cuộc bầu cử giữa hai ứng cử viên Yuschenko và Yanukovych vào
ngày 26/12.
Sau quyết định này của tòa án, quốc hội Ukraine còn tu
chính một số điều khoản trong luật bầu cử để tránh tối đa trường hợp chính
quyền lợi dụng gian lận như trong cuộc bầu cử ngày 21/11.
Ngày 26/12 cuộc
bầu cử để chọn lựa giữa hai ông Yushchenko và Yanukovych đã diễn ra trong yên
tĩnh dưới sự quan sát của 12.000 quan sát viên quốc tế. Tám mươi phần trăm cử
tri đã đi bầu và kết quả ông Yushchenko chiếm gần 52% số phiếu so với gần 44%
dành cho ông Yunakovych, một tỉ lệ cao mà ông Yunakovych khó lấy cớ gì để bác
bỏ. Hơn nữa các quan sát viên nước ngoài đồng ý rằng tuy hai bên đều than phiền
bên kia có dụng tâm gian lận phiếu, nhưng không có gì
đáng kể để thay đổi sự chênh lệch 52/44 nói trên.
Tuy nhiên ông Yunakovych nói có gian lận một cách quy mô về phía
ông Yushchenko và sẽ kiện ra tòa án. Ai cũng có thể đoán ông Yanukovych
không hy vọng gì tòa án sẽ phán quyết có lợi cho ông. Việc kiện cáo chỉ là một cái cớ trì hoãn để thương thuyết một giải
pháp chính trị bảo đảm quyền lợi của khối dân chúng Ukraine gốc Nga. Ông Yanukovych có thế để kỳ
kèo vì khối dân chúng Ukraine gốc Nga tuy chỉ chiếm 20%
(so với 70% người gốc Ukraine) sống ở phía đông là vùng
giáp giới với Liên bang Nga giàu có hơn và nắm trong tay
chiếc chìa khóa kinh tế của Ukraine. Nhóm thiểu số này không chấp nhận một chính
quyền Ukraine tối hậu sẽ đưa Ukraine vào vòng tay
của Tây phương và trở nên chống Nga,
thí dụ như gia nhập khối NATO. Họ cho biết sẽ đấu tranh và nếu cần thì tách Ukraine ra làm hai nước, một ở phía
tây thân tây phương và một ở phía đông thân Liên bang Nga. Bất
hòa về sắc tộc đưa đến chia cắt từng xẩy ra ở Tiệp Khắc (1993) và Nam Tư (1992)
trước đây. Nhưng chia cắt, nhất là chia cắt sau một cuộc bầu cử sóng gió
là mầm mống chiến tranh và bất ổn nên Hoa Kỳ và Liên bang Nga đều tìm cách
tránh. Và đó là điều kiện thuận lợi cho một giải pháp chính
trị bảo đảm sự vẹn toàn lãnh thổ của Ukraine.
Thấy được nhu cầu ổn định này ông Yushchenko cho biết việc đầu tiên
của ông sau khi xác nhận đắc cử là đi Mạc Tư Khoa thăm tổng thống Putin.
Chuyến đi này là gì nếu không để cam kết Ukraine sẽ không tham gia khối NATO
và trở thành một quốc gia kình chống với Liên bang Nga.
Thế giới rút được những kinh nghiệm gì từ cuộc bầu cử của Ukraine? Trước hết là sự lành mạnh
của một chế dộ dân chủ đa nguyên trong đó người dân có quyền chọn người lãnh
đạo quốc gia qua bầu cử tự do. Trên thực tế đảng cầm quyền
nào cũng muốn gian lận qua bầu cử nếu có thể gian lận, nhưng dân chúng có quyền
phản đối nếu sự gian lận quá lộ liễu và đảng cầm quyền không thể đàn áp bằng vũ
lực. Cái may mắn của Ukraine là năm 1992 khi tuyên bố độc
lập Ukraine đã có một bản Hiến pháp
không chấp nhận một đảng nào nắm quyền cai trị mà không thông qua một cuộc bầu
cử tự do.
Bài học thứ hai
là cuộc chiến tranh lạnh giữa Hoa Kỳ và Liên bang Xô viết cũ chưa tàn. Tây
phương không nên dùng thế thượng phong của mình để chèn ép Liên
bang Nga. Tức nước vỡ bờ. Cũng như
người dân gốc Ukraine dù có
phiếu áp đảo cũng phải thông cảm và bảo đảm quyền lợi của thiểu số người dân
gốc Nga. Dân chủ cần được hiểu và áp dụng một cách mềm dẻo. Một nước Ukraine không chia
cắt, không nằm trong khối NATO có lợi cho toàn thể nhân dân Ukraine và cho hòa
bình thế giới.
Bài học chung là thế giới nhất nguyên cũng như quốc gia nhất nguyên
không còn đất dung thân. Cần tương nhượng nhau để sống và cho
người khác sống. Và đó là chìa khóa của một thế giới
ổn định.
Trần Bình Nam
Jan.
1, 2005
http://www.vnet.org/tbn
BinhNam@sbcglobal.net
Trần Bình Nam
|
http://www.vnet.org/tbn
|