Testing
Template
Trần Bình
|
http://www.tranbinhnam.com |
Việt Nam: Thời gian
như bóng câu qua cửa sổ
Đó là tiêu đề bài viết của ký giả Mark Magnier “In Vietnam, a sign of times” viết từ
thành phố Sàigòn đăng trên trang nhất nhật báo Los Angeles Times ngày Thứ Hai 5
tháng 7 năm 2010.
** Trần Bình Nam phóng dịch **
Những ai thích văn học
nghệ thuật đến Sàigòn tìm đường Catinat có nhiều triển vọng gặp một cụ già 80
tuổi thân Pháp.
Tên đường Catinat ở Sàigòn được nhiều người biết
qua cuốn sách “The Quiet American” (Một Người Mỹ trầm lặng) của Graham Greene
đã biến mất hơn nửa thế kỷ. Tên mới là đường Đồng Khởi, và trước đó là đường Tự Do .
Lịch sử của Catinat- Tự Do- Đồng Khởi là một phần của lịch
sử Việt Nam: Nửa thế kỷ qua, con đường đã đón người Pháp, người Mỹ và người
cộng sản cùng với sức mạnh kinh tế mạnh yếu của họ, tạo ra nhiều thay đổi.
Ông Nguyễn Thanh Minh,
56 tuổi, làm việc cho một tiệm ăn trên đường Catinat nói: “Tôi chứng kiến 3 lần
đổi tên. Mỗi lần tôi phải mất mấy năm mới quen với tên đường mới. Gởi thư đôi
khi phải viết cả hai tên đường mới chắc thư đến nơi.”
Catinat vốn là tên một
chiến hạm của Pháp năm 1856 đã tham dự vào việc đánh chiếm Việt Nam. Và qua
cuốn sách “Một người Mỹ trầm lặng”
Catinat được xem là một con đường của
những tiệm thuốc phiện thời Pháp thuộc. Và tất nhiên sau khi thu hồi được độc
lập chính quyền mới chào “au revoir”
tên đường Catinat.
Năm 1954 khi các binh
đoàn Pháp diễn hành trên đường Catinat trước khi xuống tàu về nước, ông Ngô
Đình Diệm, một nhà độc tài chống Cộng đổi tên đường Catinat thành đường Tự Do
trong chính sách đổi tên đường trong cả nước.
Tên Tự Do tuy hợp với
chính sách thân Mỹ khi người Mỹ đổ quân đến Việt Nam đã không mang lại tự do
như ông Ngô Đình Diệm mong muốn.
Trong thập niên 1960 lính
Mỹ tới mang theo ma túy, tình dục, nhạc rock’n’roll
và nạn kẹt xe đến đường Tự Do. Và lúc các viên chức thành phố buộc các xe
chạy một chiều để giải quyết nạn kẹt xe dân chúng Sàigòn kháo nhau rằng “Tự Do” có nghĩa là chạy một chiều theo chính
sách của người Mỹ.
Quân đội Mỹ tới, tiền
tiêu như nước, nhiều tiệm đổi ra tên Mỹ. Chính quyền Sàigòn ra lệnh viết bảng
hiệu chữ Việt lớn gấp 3 lần chữ Mỹ. Một
quán rượu cho quân nhân Mỹ vội đổi tên tiệm Texas thành “Te Xa”.
Năm 1975 khi Cộng quân
chiếm Sàigòn, chính quyền mới vội vàng đổi tên đường. Tên các nhân vật chống
Cộng được thay bằng các nhân vật Cộng sản nổi danh.
Ông Nguyễn Quang Vinh,
vốn thuộc bộ đội của Mặt Trận Giải Phóng đang hành nghề bán thuốc Tây nói:
“Cách đổi tên đường rất đơn giản. Người ta loan báo trên đài phát thanh hay đài
truyền hình rồi vài ngày sau có người mang sơn cọ đi viết tên mới. Người ta đổi
một lúc nhiều đường nên lúc đầu rất khó nhớ. Phải cần một khoảng thời gian dài
mới quen dần”
Đường “Tự Do” thành đường “Đồng Khởi” lấy tên một cuộc nổi dậy do
đảng Cộng sản tổ chức tại tỉnh Bến Tre. Dân chúng truyền miệng với nhau: “Đồng
Khởi mất Tự Do”!
Ông Nguyễn Kim Bạch, 70
tuổi, người dự phần trong việc hoạch định cuộc tấn công Mậu Thân vào thành phố
Sàigòn nói: “Thấy các con đường có tên mới cũng vui, nhất là khi anh không thích các tên đường
cũ”.
Nhưng bà Marie Nguyễn,
59 tuổi, rời Việt Nam năm 1975 với chồng vốn là một sĩ quan Dù của miền Nam
nghĩ khác. Bà ở Úc, thường đi đi về về Việt Nam. Bà nói: “Tên cũ là một phần
của lịch sử thành phố nên tôi thích các tên đó hơn.”
Việt Nam có một dân số
đa số là người trẻ tuổi không biết nhiều về quá khứ nên đảng Cộng sản dễ tuyên
truyền và uốn nắn. Bà Nguyễn nói: “Người trẻ tuổi không quan tâm đến quá khứ và
sống hồn nhiên như mọi người trẻ tuổi khác trên thế giới.”
Cô Lê Thị Mỹ Hạnh, 24
tuổi sinh đẻ tại Nha Trang. Cô học 3 năm
tại Sàigòn trước khi đi du học nước ngoài. Cô nói: “Tôi không hiểu người ta nói
thay đổi nghĩa là gì. Tôi chẳng thấy có gì thay đổi cả. Và thật khó quan hệ với
những người già cả.”
Trong mấy năm gần đây
chính quyền Việt Nam chia lại tỉnh, thành phố, quận để thêm chỗ ngồi cho đảng
viên cấp ủy nói là để chỉnh đốn hành chánh.
Gíáo sư Carlyle Thayer
của Viện Quốc Phòng Úc nói: “Việc cắt chia lại tỉnh. thành cho phù hợp với đà
gia tăng dân số rồi thêm tên các nhân vật lịch sử của những thế kỷ trước trở
nên rất nhiêu khê. Như khoác lên người một bệnh nhân tâm thần một chiếc straightjacket. Trông nghễnh ngãng thế
nào ấy!”
Một vài tên đường của thời 1960 của các nhà khoa
học vẫn còn sót lại tại thành phố Hồ Chí Minh như đường Louis Pasteur (1822-1895), và đường
Marie Curie (1867-1934).
Ông Nguyễn Thanh Minh
nói: “Nếu tên đường đổi mà quang cảnh không thay đổi thì không sao. Đằng này
quang cảnh các con đường hoàn toàn thay đổi
mới rắc rối. May mà số nhà vẫn như cũ!”
Chỉ có một thay đổi mà
sau 35 năm vẫn không được dân chúng chấp nhận, đó là tên thành phố Hồ Chí Minh.
Người Việt Nam vẫn thích dùng chữ “Sài Gòn”.
Ông Nguyễn Kim Bạch trong hàng ngũ cộng sản giải thích một cách gượng
gạo rằng: “Sàigòn chỉ có hai âm, trong
khi “Thành phố Hồ Chí Minh dài quá !”
Trần Bình Nam phóng địch
July 5, 2010
|
Nguyên bản Anh Ngữ |
In Vietnam, a sign of
times
by Mark Magnier
Reporting from Ho Chi
Minh City, Vietnam —
Literature lovers who
come looking for Rue Catinat in this city once known as Saigon better hope they
happen upon a Francophile octogenarian.
The street, made
famous in Graham Greene's "The Quiet American," hasn't been called
that in more than half a century. These days, it's called Dong Khoi (Uprising)
Street. (And before that, it was called Freedom Street. But more about that
later.)
The story of
Catinat-Freedom-Uprising Street is the story of Vietnam itself: The last half a
century has seen French, pro-American and communist regimes, along with an
economic opening, each inspiring new names.
"I've experienced
three name changes involving the same street," said Nguyen Thanh Minh, 56,
a restaurant worker in this city, which has had its own name change. "It's
all a bit confusing and can take five or six years to get used to the new one.
Sometimes when you mail a letter, you have to write both addresses so it gets
delivered."
Take Rue Catinat,
which in "The Quiet American" was portrayed as the epitome of
rundown, opium-soaked Saigon under French rule.
Given the baggage
associated with this particular street, named after a warship that in 1856
helped cement France's imperial grip on the country, it's hardly surprising
that the newly independent Vietnamese renamed it as quickly as you can say
"au revoir."
After independence in
1954, as people celebrated a parade of French derrieres returning to Paris,
anti-communist dictator Ngo Dinh Diem renamed it Tu Do (Freedom) Street, part
of a reassertion of Vietnamese names throughout the country.
Although the new name
may have helped Diem cozy up to the Americans in the run-up to the Vietnam War,
it didn't bring the freedom from vice that the Catholic moralist dictator
sought.
A flood of American
GIs in the 1960s brought more drugs and sex to Freedom Street, along with rock
'n' roll and traffic jams. A Vietnamese joke at the time, after city planners
routed all vehicles in a single direction, held that freedom was a one-way
street reserved for Americans.
With U.S. spending
soaring and more shops adopting English names, a worried Saigon government
ordered that all stores feature Vietnamese names three times larger than
foreign names on their signs. In one noted example, the " Texas" bar
was reborn as the "Te-xa" bar in a larger font.
With the fall of
Saigon in 1975, triumphant Viet Cong went on a sign-painting spree, especially
in newly renamed Ho Chi Minh City, replacing street names honoring
anti-communist heroes with those of communist luminaries.
"First they'd
announce a street's new name on TV or radio," recalled Nguyen Quang Vinh,
a pharmacist and Viet Cong soldier in Saigon when it fell. "Then a couple
of days later you'd see them putting up the new signs. There were a lot, so it
took some getting used to."
The street known as Freedom
became Uprising Street, after a revolutionary Viet Cong movement in nearby Ben
Tre province.Recently, as more affluent Vietnamese bridle under Communist Party
restrictions, that has prompted a joke that everything may be on the rise, but
freedom is gone.
Communist
revolutionary Nguyen Kim Bach, 70, who helped plan the 1968 Tet offensive,
likes the latest crop of street names.
"It's often good
to see a shift, especially when you don't like what the old names
represent," he said.
Marie Nguyen, 59, who
fled Vietnam in the 1970s with her husband, a paratrooper in the anti-communist
south, and who now splits her time between Vietnam and Australia, feels
differently: "The old names are part of our history. I much prefer
them."
The Communist Party's
efforts to imprint its revolutionary stamp on the citizenry have been helped by
Vietnam's demographics, with one of the youngest populations in the world.
"Youngsters have
no memory of what came before, like youngsters everywhere," Nguyen said.
"I haven't
noticed any real switch," agreed Le Thi My Hanh, 24, a native of the
coastal city of Nha Trang who spent three years in Ho Chi Minh City attending a
university before heading overseas for graduate school. "It's rather hard
to relate to older people on the street with all the change."
In recent years,
Vietnam has seen another generation of names as the government reshapes
provinces, districts and towns to streamline administration and, some insiders
say, bolster the careers of particular party secretaries, a Vietnamese version
of gerrymandering.
"These efforts
to get manageable units with the population change have become very
complicated, with some older names from history reasserting themselves,"
said Carlyle A. Thayer, a professor at the Australian Defense Force Academy.
"It's been a bit like putting a straitjacket on a mental patient: It
hasn't always fit."
The few French street
names that have survived in Ho Chi Minh City, down from 60 in colonial times,
honor scientists who presumably remain above the ideological fray, including
Louis Pasteur (1822-95) and Nobel laureate Marie Curie (1867-1934)."If the
name changes, but the street looks the same, it's not a problem," said
Nguyen Thanh Minh, the restaurant worker. "But if the whole appearance changes,
it gets confusing. Fortunately the numbers stay the same."One change that
hasn't really stuck, even after 35 years, is Ho Chi Minh City, which most
locals still refer to as Saigon."Most Vietnamese prefer the old
name," said Nguyen Kim Bach, the revolutionary. "Saigon is only two
syllables. When you have to say 'the City of Ho Chi Minh,' it can be a bit of a
mouthful."./.