Vấn
đề dùng từ ngữ tiếng Việt
trong
nước và ngoài nước
Tiếng
Việt còn, nước Việt còn.
(Phạm Quỳnh)
Trần
Bình
Hôm nay tôi
xin lạm bàn một chuyện đáng ra phải để cho các nhà văn, nhà thơ. Đó là chuyện về ngôn ngữ.
Tôi là người chuyên viết bình luận chính trị, chính yếu bằng
Việt ngữ, và nhiều khi lúng túng trong việc tìm một từ ngữ chính xác để diễn tả một ý nào đó. Chính
xác đây nghĩa là diễn tả được điều mình muốn nói và độc giả hiểu dễ dàng, không
phải đoán mò hiểu ý này ra ý khác. Khi chọn lựa như vậy không bao giờ
tôi có ý nghĩ từ ngữ tôi sẽ dùng đó xuất phát từ trong nước sau năm 1975 hay
người Việt ở miền Nam đã dùng trước năm 1975. Thế mà đôi khi
cũng có vấn đề.
Năm trước có
lần tôi dùng chữ “cụm từ”, và một người bạn ở Canada viết điện thư trách sao không dùng từ ngữ “nhóm chữ” mà
dùng chữ “cụm từ” (chữ ‘cụm từ” là một chữ được dùng bởi các nhà văn nhà báo
trong nước xuất hiện sau năm 1975). Và mới đây trong bài viết “Iran và tổng
thống Bush” (http://www.tranbinhnam.com/binhluan/Iran_Va_Tong_Thong_Bush.html
) tôi dùng chữ “sự cố” khi nói đến cuộc bầu cử tổng thống tháng 11 năm 2008 thì
một độc giả của Đàn Chim Việt góp ý rằng dùng danh từ đó có người không hiểu và
đề nghị dùng danh từ khác dễ hiểu cho tất cả mọi người (cũng như từ ngữ “cụm
từ”, chữ “sự cố” cũng được xuất hiện và dùng trong nước sau năm 1975). Tôi trân
trọng hai ý kiến trên, vì “nhóm chữ” có thể thay cho “cụm từ”, và cũng có nhiều
chữ thay được cho chữ “sự cố” như vị độc giả của Đàn Chim Việt đã đề nghị mà không
làm cho ý tôi muốn diễn đạt trở thành tối nghĩa. Tuy nhiên nếu có nhiều sự chọn
lựa từ ngữ mà không làm tối nghĩa câu văn thì sự chọn lựa tùy theo người viết.
Nhưng có một
người bạn khác của tôi ở Little Saigon, California đã gần như giận nói với tôi
dùng chữ “sự cố” là không chỉnh, sao không dùng chữ “biến cố”, và ông bạn tôi
bảo chúng ta không nên dùng chữ của Cộng sản Việt Nam. Tôi không đồng ý với
người bạn ở Little Sàigòn vì hai lý do. Thứ nhất dùng chữ “biến cố” để nói về
một cuộc bầu cử sắp tới thì không sát. Nhưng chính yếu tôi không đồng ý vì tôi
nghĩ chữ Việt là của người Việt
Ngôn ngữ của
một dân tộc biến chuyển qua thời gian do ảnh hưởng của các biến cố xã hội và
lịch sử. Sự sáng tạo của quần chúng do nhu cầu giao tiếp, trao đổi, học hỏi, và
nhu cầu của hệ thống cầm quyền như giáo dục, hành chánh, quản lý, sẽ làm cho
ngôn ngữ trở nên giàu có và mềm dẽo trong sự xử dụng hơn, trong đó có vị trí
quan trọng của các nhà văn, nhà báo, vì hằng ngày họ phải nặn óc tìm từ ngữ mới
để diễn tả cuộc sống và những biến chuyển không ngừng của xã hội. Và khi một
danh từ mới lọt vào ngôn ngữ được đa số người trong nước dùng nó là tài sản chung của mọi người nói tiếng Việt
Tiếng Việt có nguồn gốc từ tiếng Tàu. Và nếu không có vốn liếng
tiếng Tàu trong tiếng Việt giáo sư Hoàng Xuân Hãn đã không thể soạn cuốn tự
điển “Danh từ Khoa Học” trong thập niên 1940, một cuốn tự điển đã giúp đẩy
nhanh nền giáo dục khoa học cho học sinh và sinh viên từ cấp trung học cho đến
đại học trong thời kỳ chuyển tiếp giành độc lập.
Ngôn ngữ ảnh hưởng bởi cuộc sống. Trong
hai mươi năm đất nước chia đôi (1955-1975), miền
Qua lịch sử,
từ Âu sang Á
nước nào cũng có lúc chiến tranh, có lúc thịnh trị hòa bình, người trong một
nước có thể đánh giết nhau vì tranh giành quyền lực hay khác nhau về chính
kiến. Đặc biệt nước Việt Nam chúng ta nằm gần một nước lớn có một nền văn hóa
cao hơn là Trung quốc và khi sự liên lạc trên thế giới trở nên dễ dàng hơn nhờ
sự phát triển của ngành hàng hải, Việt Nam trở thành điểm gặp gỡ và đụng chạm
của các nền văn minh Đông Tây. Và khi ý thức hệ Mác Xít trở
thành chất xúc tác cho những cuộc cách mạng trên thế giới, Việt
Chiến tranh và xáo trộn xã hội làm cho đời sống khó khăn nhưng
ngôn ngữ trái lại nhờ đó có thể trở nên phát triển, và không chỉ nhà văn, nhà
thơ mà chính người dân thường cũng tạo ra ngôn từ mới để diễn tả cuộc sống. Ngôn ngữ
cứ thế mà biến dạng và làm cho cuốn tự điển Việt ngữ càng lúc càng dày hơn.
Kể từ đầu
thế kỷ 20 khi người Pháp hủy bỏ việc dạy chữ Hán để thay bằng tiếng Pháp thì
Việt ngữ cũng bắt đầu được xử dụng để viết báo, viết tiểu thuyết. Tiếng Việt
trở nên mềm dẽo, và được yêu thích nhờ những tác phẩm của nhóm Tự Lực Văn Đoàn
mà cho đến nay nhiều người trong chúng ta vẫn còn thích đọc.
Nhưng tiếng
Việt không dừng ở Tự Lực Văn Đoàn, và trong 20 năm chia cắt, tiếng Việt ở trên
và dưới vĩ tuyến 17 đã có những bước phát triển khác nhau dưới ảnh hưởng của
đời sống và hai chế độ chính trị khác nhau.
Sau năm
1975, do ảnh hưởng lẫn nhau giữa miền Bắc và miền
Nhưng tôi nghĩ vấn đề này cần đặt ra một cách nghiêm chỉnh.
Có nên phân biệt ngôn ngữ trong nước và ngoài nước không? Theo tôi, sự phân biệt chỉ
làm cho tiếng Việt trở nên nghèo nàn. Nếu chúng ta có dịp đọc các truyện
ngắn do các nhà văn trẻ ở trong nước viết, thì (ngoài việc qua đó chúng ta ta
thấy được một góc sinh hoạt của xã hội Việt
Trong số từ
ngữ mới được khai sinh trong nước sau năm 1975 có những từ đơn giản và có những
từ phức tạp đòi hỏi sự thận trọng khi xử dụng như từ “sự cố” tôi đã dùng và đã
được một vài độc giả thân quý phê bình. Phê bình là dùng không chính xác thì
rất hữu ích cho người viết, nhưng trách móc “sao dùng từ cộng sản” thì tôi khó
đồng ý vì theo tôi không có từ ngữ cộng sản, từ ngữ
quốc gia. Từ ngữ mới của một ngôn ngữ là sản phẩm của sự sống, của sự sinh hoạt
xã hội, của sự chung đụng giữa người và người, và nếu
có thêm từ ngữ mới nó là vốn chung của dân tộc.
Tuy nhiên có
những từ ngừ do nhà cầm quyền chế ra với mục đích tuyên truyền thì chúng ta
thận trọng không dùng để tránh vô tình bị nhồi sọ. Chiếm miền Nam đảng cộng sản
Việt Nam gọi là “giải phóng”, trong khi trên thực tế là nô lệ hóa miền Nam vì
họ đã tước đoạt mọi thứ tự do căn bản người ở miền Nam và giết chết nền dân chủ
mong manh của miền Nam Việt Nam. Công chức quân nhân của miền nam họ gọi là
“ngụy” (tức là không chính, giả hiệu, tà …). Trong khi công bình phán đoán chế
độ cộng sản Việt
Ngoài ra còn
có một số từ ngữ do những cán bộ cầm quyền “bảo hoàng hơn vua” và thiếu học
thức áp đặt trong những ngày vừa chiến thắng để chứng tỏ tiếng Việt thuần chất
không lệ thuộc vào ngôn ngữ của nước nào cả. Nhà hộ sinh thành “xưởng đẻ”, nam
sinh, nữ sinh gọi là “học trò trai, học trò gái”, cầu tiêu gọi là “nhà ỉa” …
Rất may những quái thai này dần dần tự đào thải vì người dân không chấp nhận.
Ngoài những
trường hợp đặc biệt trên, sự phát triển của ngôn ngữ do sinh hoạt chính trị, xã hội và giao
tiếp là một hiện tượng tự nhiên hữu ích.
Tại Việt Nam
đang có một chế độ độc tài do đảng cộng sản Việt Nam cầm quyền với một bản hiến
pháp giao trọn quyền hành quản lý quốc gia trong tay đảng và là nguyên nhân của
sự thoái hóa của Việt Nam trên bình diện quốc tế. Vì vậy đang
có một cuộc tranh đấu giữa những người yêu nước (người ta thường gọi là những
người dân chủ) với đảng cộng sản Việt
Nhưng trong mọi trường hợp, Việt ngữ (ngoài những phần có mục
đích tuyên truyền của người cộng sản) không liên hệ gì đến cuộc đấu tranh này
nếu không muốn nói nhờ cuộc đấu tranh này mà phát huy và giàu có thêm. Đó là vốn liếng chung của dân tộc, và theo thiển ý chúng ta không nên kéo
ngôn ngữ Việt
Ngôn ngữ tự nó không phải là một vấn đề chính trị và chúng ta
không nên chính trị hóa ngôn ngữ. Chế độ cộng sản tại Việt
Ngôn ngữ tự nó không có màu sắc chính trị. Chúng ta
nên để cho ngôn ngữ phát triển như một bông hoa đẹp dưới ảnh hưởng của mưa nắng
thuận hòa. Hãy dùng chữ Việt một các chuẩn xác, đó cũng là một cách duy
trì sự tồn tại của quốc gia như học giả Phạm Quỳnh đã nói: “Tiếng Việt còn, nước Việt còn.”
Dù ai đang
cai trị tại Việt Nam, hơn 80 triệu người Việt Nam sống trong nước vẫn là cái lò
đúc tiếng Việt mà không lý do gì để chúng ta ruồng bỏ./.
Trần
Bình
Trần Bình Nam
|
http://www.tranbinhnam.com |